Proposition 55K3287

Projet de loi modifiant la loi coordonnée du 10 mai 2015 relative à l'exercice des professions des soins de santé.

General information ¶

Submitted by

Vivaldi

Submission date

April 11, 2023

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

health care profession health policy traineeship psychology

Voting ¶

Voted to adopt

Groen CD&V Vooruit Ecolo PS | SP DéFI Open Vld N-VA LDD MR PVDA | PTB VB

Abstained from voting

LE

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

June 8, 2023 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

La discussion générale est ouverte.

De algemene bespreking is geopend.

De rapporteur, mevrouw Vanpeborgh, verwijst naar het schriftelijk verslag.

Mevrouw de voorzitster, ik stel vast dat de minister niet aanwezig is.

Madame la présidente, si le ministre ne se trouve pas à proximité, ne pourrions-nous pas passer au deuxième point de l'ordre du jour avant de revenir au premier?

Mijnheer de minister, ik begrijp dat het niet prettig is om naar dit halfrond te komen, want u komt voor een tweede zittijd en weet al dat u niet geslaagd bent. Met andere woorden, wij verwijzen u naar een derde zittijd. Ik weet niet of dit vaak is voorgekomen in uw leven, maar ik denk het niet. Dit is natuurlijk niet de ideale manier van werken.

Wat doet zich hier nu voor, collega’s? Door dit wetsontwerp goed te keuren zullen wij de professionele stage voor klinisch psychologen en orthopedagogen opnieuw afvoeren voor dit jaar. Vorig jaar is dat ook gebeurd. De reden waarom dat vorig jaar gebeurde, was dat er te weinig stagemeesters bleken te zijn. Vandaag is dat nog steeds zo. Het is jammer dat de regering er niet in geslaagd is een kader te creëren dat er voor zorgt dat er voldoende stagemeesters zijn voor klinisch psychologen en klinisch orthopedagogen. We zijn het er immers allemaal over eens dat de geestelijke gezondheidszorg in een storm verkeert. Heel wat kinderen en jongeren hebben nood aan geestelijke zorgverstrekkers.

Al die studenten klinische psychologie en klinische orthopedagogie willen met de beste wil van de wereld aan de slag gaan en zouden een stage moeten kunnen doen om op een professioneel ideale manier hun opleiding af te ronden. Zij kunnen dat niet, omdat er op 3 oktober 2022 slechts 42 Franstalige stagemeesters waren en 14 Nederlandstalige wat de klinisch psychologen betreft. Ik vind die cijfers hallucinant. Voor de klinisch orthopedagogen waren er 1 Franstalige en 4 Nederlandstaligen. Daar zullen we de gigantische hoeveelheden aan zorgverstrekkers die nodig zijn om de geestelijke gezondheidszorg op te krikken en ervoor te zorgen dat onze patiënten toegang hebben tot de zorg waar ze nood aan hebben, niet mee opleiden.

Wat doen we dus vandaag? We laten ongeveer 300 studenten klinische psychologie afstuderen zonder de stage. Wat betreft de laatstejaars orthopedagogie, ik schat dat het er meer dan 1.000 zijn. Dat is echt wel een gemiste kans, mijnheer de minister.

Deze week in de commissie heb ik u ook gezegd dat het ook een gemiste kans is dat bijvoorbeeld de psychologisch consulenten niet erkend worden. Ook dat is weer een hele groep studenten die staat te popelen om te beginnen werken om de geestelijke gezondheidszorg te versterken. Ook zij kunnen gewoon niet ingezet worden zoals het hoort.

De professionele stage kan nu niet plaatsvinden, ze wordt afgevoerd. Een jaartje uitstel hebt u nu nog om toch een kader te vinden, om er toch voor te zorgen. Een professionele stage betekent dat de stagiairs ook betaald worden. Dat is wel een probleem voor de ziekenhuizen en zorginstellingen. Dat is ook duidelijk aangegeven in de adviezen die we hebben gevraagd. U hebt nu een extra jaar de tijd om ervoor te zorgen dat die stageplaatsen er komen. Tegen dan zijn de kiezers al opnieuw naar het stemhokje geweest en hebben ze zich uitgesproken. Hopelijk is dit in het laatste jaar van uw legislatuur toch een project waarin u effectief zal slagen. We hebben geen tijd om onze patiënten eigenlijk een beetje in de steek te laten.

Mijnheer de minister, uw uiteenzetting in de commissie was weinig verhelderend. Daarom wil ik er nog heel even op terugkomen. Ik begin met een citaat van u uit het verslag: “De minister heeft federale middelen bekomen in het kader van de laatste begrotingsbesprekingen om een inspanning te kunnen doen met het oog op stageplaatsen en de financiering. De minister weet niet of deze middelen voldoende zullen zijn, maar er moet een extra inspanning komen.” Dat zijn niet mijn woorden maar de uwe, woordelijk uit het verslag genomen, en ze zijn niet bemoedigend. Al voor de tweede keer wordt de stage uitgesteld en nog bent u niet zeker dat u hiervoor voldoende middelen zal hebben. In de commissie stelde u zelf de vraag: “Hoeveel mensen gaan er overtuigd worden om stagemeester te zijn en op hoeveel plaatsen zal die stage uitgewerkt worden?”

Mijnheer de minister, het is natuurlijk uw taak om dat zo aantrekkelijk mogelijk te maken, in de eerste plaats door een kwaliteitsvol kader te scheppen, maar evenzeer door voor voldoende financiering te zorgen.

Het gebrek aan stageplaatsen ligt niet aan de onwil van de psychologen in het veld om hun toekomstige collega’s te begeleiden tot volwaardige en autonoom werkende psychologen, zo veel is duidelijk. Het is vooral de onduidelijkheid over hoe een en ander geconcretiseerd kan worden die ervoor zorgt dat vooralsnog weinig professionelen zich durven te engageren, wetend dat het uiterst moeilijk wordt om de professionele stagiairs te verlonen, wat wel werd beloofd.

Mijnheer de minister, ik blijf erbij, het is onbegrijpelijk dat er eerst een professionele stage wordt vereist via een wetsontwerp en een KB, maar dat de uitwerking van die stage vervolgens compleet spaak loopt. Dat is niet ernstig. Het getuigt niet van goed bestuur. Wanneer dan ook de financiering niet op punt staat, is het niet verwonderlijk dat u onvoldoende stagemeesters vindt.

We zullen dit wetsontwerp wel goedkeuren. We kunnen niet anders, want we willen de studenten niet het slachtoffer van uw onbehoorlijk vivaldibeleid laten worden. We keuren dit dus wel goed, maar weet dat wij hierover wel nogal wat kritische opmerkingen hebben.

Mijnheer de minister, één jaar geleden hebben we hetzelfde wetsontwerp al eens goedgekeurd. Dat stelde voor om wegens het tekort aan stagemeesters de studenten psychologie te laten afstuderen zonder het volbrengen van die stage. Dat is nu al een jaar geleden en nu gebeurt weer hetzelfde. Hoe denkt u dit probleem op te lossen? We hebben u daarover vragen gesteld in de commissie, maar die hebt u niet beantwoord. Ik stel die vragen daarom nog eens.

Hoeveel stageplaatsen zijn er tekort? Hoeveel extra stagemeesters zijn er nodig? Betreft het probleem bepaalde universiteiten of gaat het om een algemeen probleem?

U hebt ons gevraagd om geduldig te zijn, maar u hebt geen cijfers gegeven over de precieze omvang van het probleem of de manier waarop u het wilt oplossen. De kans is dus groot dat we volgend jaar weer zo’n wetsontwerp zullen moeten goedkeuren. Die stages zijn wel belangrijk voor een kwaliteitsvolle opleiding. Hoe zult u dit probleem oplossen?

Collega’s, dit wetsontwerp wijzigt de voorwaarden voor de erkenning van klinische psychologen en orthopedagogen door de verplichte professionele stage alleen op te leggen aan de studenten die afstuderen in de loop van het academiejaar 2023-2024 of in de daaropvolgende academiejaren. Concreet betekent dit dat de verplichte stage nog eens met een jaar wordt uitgesteld. We betreuren dat uitstel, maar de minister heeft dat in de commissie wel degelijk verantwoord. Ik vind het wat flauw dat men zegt dat het hier om een tweede zittijd zou gaan. De verantwoording van het bijkomend uitstel getuigt net van openheid.

De erkenning van het beroep is relatief jong en het is niet evident stagemeesters te vinden. De minister koppelde dit ook aan het feit dat er nog meer duidelijkheid moet komen over de verwachte inhoud van die stage. De neuzen moeten nog in dezelfde richting wijzen in de sector. Ook de verantwoordelijkheid van de stagemeester moet worden verduidelijkt zodat men de gepaste financiering en vergoeding ertegenover kan stellen.

Zoals de minister ook heeft gezegd, wijzen de neuzen nog niet allemaal in dezelfde richting, maar er is wel degelijk overleg en er wordt wel degelijk werk gemaakt van een roadmap. In het kader van de laatste begrotingsbesprekingen werden, met het oog op de financiering van die stage, al federale middelen vastgelegd, zij het dan nog niet precies, maar ik denk dat wij moeten afwachten wat het resultaat en de verwachtingen zijn, waarna we dat nog verder kunnen preciseren.

We hebben dus zeker begrip voor dit bijkomend uitstel, maar we zijn ervan overtuigd dat een volgend uitstel kan en zal worden vermeden. Een goed doordachte en uitgebouwde stage is belangrijk en noodzakelijk, niet alleen om een kwaliteitsvolle opleiding te garanderen voor die studenten, maar ook om kwaliteitsvolle zorg te voorzien voor toekomstige patiënten of cliënten.

We zullen dit wetsontwerp dan ook steunen, met de hoop dat er zo snel mogelijk een stageopzet wordt gerealiseerd en met de vraag om de betrokken studenten zo snel mogelijk te informeren en gerust te stellen, want ook dat is hier een belangrijk gegeven.

Madame la présidente, monsieur le ministre, en quelque sorte, vous n'avez pas eu d'autres choix que de nous présenter le projet de loi à l'examen. Si tel n'avait pas été le cas, les jeunes diplômés en psychologie clinique et en orthopédagogie auraient été piégés. Mais vous aviez le choix – dans ce cas de figure, vous n’avez pas assumé vos responsabilités – de ne pas vous retrouver dans la situation que l'on connaît aujourd'hui. En effet, il y a un an, vous aviez déjà procédé de la même façon, en supprimant purement et simplement une partie de la loi de 2015 relative à ces professions de santé. Depuis, vous avez eu une année pour remédier à la difficulté qui se pose en matière de pratique effective des stages.

Faut-il rappeler que si on se réfère aux recommandations internationales, ainsi qu'au modèle utilisé à l'échelle internationale pour la formation des psychologues et de tous les professionnels autonomes des soins de santé, on constate qu'il est toujours question d'un modèle de formation en deux étapes, avec, d'une part, une formation de base académique et, d'autre part, une formation à la pratique sous supervision.

Comment peut-on se retrouver dans cette situation alors qu'il y a un an, vous aviez déjà dû annuler cette formation pour les jeunes diplômés?

Je vous avoue que j'ai beaucoup de mal à comprendre. Je rappelle qu'au-delà de la loi de 2015, un arrêté royal a été pris en 2019. Nous sommes en 2023. Cela fait donc maintenant quatre ans. Cet arrêté royal définit pourtant les critères d'agrément, y compris des maîtres de stage et des services de stage. Que reste-t-il à faire? Reste à définir un modèle organisationnel, à déployer ce dernier, conformément à l'arrêté royal de 2019, et à prévoir le financement des maîtres et des services de stage.

Il y a un an, nous avions soutenu la loi car nous pensions ne pas avoir le choix, les étudiants étaient coincés, le ministre n'était pas là depuis trois ou quatre ans et le covid-19 était passé par là. Tous ces arguments-là ne tiennent plus la route aujourd'hui, monsieur le ministre, aucun d'entre eux.

L'année dernière, j'avais formulé une proposition alternative que je vous avais soufflée dans l'oreille. Je vous avais proposé, en tant que solution alternative au stage tel que prévu dans la loi, et dans l'attente de régler les aspects pratiques et de disposer d'un nombre suffisant de maîtres et de lieux de stage, un encadrement, un accompagnement des jeunes psychologues cliniciens et orthopédagogues sortants. Cet encadrement devait être proposé à ces médecins en cas de besoin, lorsqu'ils se retrouvent confrontés à des situations de patients plus compliquées, ou lorsqu'ils ont besoin d'une supervision par rapport à des cas cliniques qu'ils rencontrent.

Rappelons que ces médecins ont une pratique autonome. Cet encadrement prévoyait également la constitution, par arrondissement et par province, d'une liste de psychologues cliniciens et éventuellement d'orthopédagogues. On sait qu'ils sont plus nombreux du côté néerlandophone que du côté francophone, mais cette liste peut aisément être constituée sur l'ensemble du territoire. Il s'agit donc d'un véritable outil d'accompagnement à la pratique.

Si j'avais fait cette proposition-là, ce n'était pas pour emmerder le monde, mais c'est parce que la qualité de la prise en charge des patients passe aussi, en l'absence d'un stage pratique, par la possibilité d'avoir un référent en la personne d'un psychologue expérimenté, qui peut alors prêter main-forte et avoir une discussion multidisciplinaire en préservant le secret médical sur la réalité et la situation des patients. Rien de tout cela n'a été fait ni envisagé.

Personnellement, cela ne me dérangerait pas que vous n'ayez pas suivi cette piste alternative si, dans le fond, ce qui devait être fait sur la base de la loi de 2015 et de l'arrêté royal de 2019 était résolu cette année.

Ce n'est de nouveau pas le choix que vous avez opéré. Vous reportez, une fois de plus, à plus tard – malgré les autres pistes possibles.

Je vous avoue que, pour toutes ces raisons, nous avons décidé – contrairement à l'année dernière – de ne pas soutenir ce projet de loi. Nous nous abstiendrons. Franchement, monsieur le ministre, il ne faudra pas revenir dans un an avec le même blabla. Ce ne serait ni sérieux ni correct. En définitive, soit vous modifiez la loi, mais vous devrez alors le justifier sur le plan de la qualité des soins et des recommandations internationales relatives aux pratiques autonomes que sont la psychologie clinique et l'orthopédagogie, soit vous la respectez et vous offrez la possibilité efficace – d'un point de vue organisationnel, financier et pratique – à nos jeunes de bénéficier de cette deuxième partie de formation qu'est la formation pratique.

Monsieur le ministre, je dois vous avouer que ce projet de loi me laisse perplexe, pour ne pas dire amère. Je vais en expliquer les raisons.

S'agissant du timing, nous sommes aujourd'hui le 8 juin, moment où la majorité des étudiants sont en pleine session d'examens à l'université. Pourtant, ce n'est qu'aujourd'hui – une période particulièrement décisive pour leur cursus et donc pour leur avenir – que nous sommes amenés à nous prononcer sur ce projet de loi. Cette situation est non seulement stressante mais aussi injuste vis-à-vis de tous ces étudiants qui, en pleine session d'examens, ne savent pas encore à quelle sauce ils seront mangés.

Hasard du calendrier ou manque de vigilance? Je pense que cette situation et tout ce stress auraient pu leur être évités en anticipant un peu plus les choses puisque vous avez eu un an pour ce faire.

Quant au fond de la mesure, si je comprends qu'elle soit justifiée vu l'impossibilité pratique d'offrir ce stage aux étudiants concernés, vous ne répondez toujours pas à la question de la raison de ce manque de maîtres de stage, qui sont effectivement indispensables pour l'encadrement et la supervision des stages. La rémunération, le financement, la responsabilité que cela représente, la pénurie de personnel soignant, l'attractivité de la fonction, autant de pistes qui ont été évoquées en commission.

Monsieur le ministre, vous faites ici le choix de la facilité plutôt que celui d'apporter enfin une solution concrète et structurelle au regard de l'importance cruciale que représente ce stage pour la bonne formation et donc pour la bonne qualité des soins.

Malgré cette nécessité, vous nous demandez à nouveau de faire preuve de patience. Jusqu'à quand? Je rappelle que l'entrée en vigueur de l'obligation de stage est prévue pour le 1ᵉʳ janvier 2024. J'ose donc espérer que cette solution structurelle adaptée sera enfin proposée bien avant cette date puisqu'un troisième report ne pourra pas être envisagé.

Monsieur le ministre, nous allons malgré tout soutenir ce projet, parce qu'il permettra aux étudiants d'être fixés sur leur sort, mais ce sera la dernière fois car il est plus que temps que vous preniez vos responsabilités.

Mevrouw de voorzitster, wij hebben al heel veel punten besproken in de commissie. Om te beginnen, verwijs ik naar de uitleg van mevrouw Vanpeborgh over de problematiek en wat wij eraan doen. Het principe van de stage werd al een aantal jaar geleden ingevoerd, maar het is de voorbije jaren zeer moeilijk gebleken om dat praktisch georganiseerd te krijgen. Wij zijn daar nog niet mee rond. Wij vragen nog even een bijkomend uitstel, weliswaar met de bedoeling dat wij vanaf 2024 een effectief functionerend model van stage voor de klinisch orthopedagogen en klinisch psychologen van toepassing maken.

Je me souviens parfaitement, madame Fonck, de l'excellente suggestion que vous aviez faite de valoriser, via la convention, l'investissement dans les soins de santé mentale de première ligne. Je l'ai reprise et elle constitue donc un des éléments.

Comment valoriser ce qu'on fait en première ligne avec la convention? C'est l'un des éléments sur lesquels nous voulons construire un nouveau modèle. Ce nouveau modèle fait également débat et de nombreuses concertations ont eu lieu.

Il n'a pas été facile de bâtir un consensus sur un nouveau modèle qui inclut cela, entre autres. J'espère vraiment que nous pourrons aboutir bientôt et finaliser ce processus de concertation pour commencer à implémenter un modèle réaliste et qui permet d'appliquer la loi.

J'espère évidemment que c'est notre dernière demande de report et qu'un nouveau modèle qui permet une expérience de stage réelle sera réalisé.

Ik heb dus alle begrip voor het ongeduld van de collega’s. Dat geldt ook voor mij. Het is echter niet mogelijk om in de praktijk een goed stagestelsel uit te bouwen zonder model dat enerzijds de mogelijkheden en anderzijds de behoeften goed met elkaar verbindt. Aangezien we daarover verschillende adviezen en meningen hebben gekregen, neemt het overlegproces om dat model te definiëren, heel wat tijd in beslag. Ik hoop echter dat we daarin nu wel zullen slagen. Om die reden vraag ik dus om het ontwerp goed te keuren.