Proposition 55K3700

Projet de loi modifiant la loi du 23 mars 1989 relative à l'élection du Parlement européen et modifiant l'ancien Code civil, afin de permettre aux jeunes âgés de seize et dix-sept ans de prendre part à l'élection du Parlement européen sans formalité préalable d'inscription.

General information ¶

Authors

CD&V Nawal Farih
Ecolo Guillaume Defossé
Groen Kristof Calvo
MR Sophie Wilmès
Open Vld Patrick Dewael
PS | SP Chanelle Bonaventure
Vooruit Melissa Depraetere

Submission date

Nov. 23, 2023

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

European Parliament European election young person voting age electoral law right to vote

Voting ¶

Voted to adopt

Groen CD&V Vooruit Ecolo LE PS | SP DéFI Open Vld MR PVDA | PTB

Voted to reject

N-VA LDD VB

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

Dec. 20, 2023 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

M. Khalil Aouasti, rapporteur, renvoie au rapport écrit.

Ik doe een tweede poging voor wat in een eerste poging op grondwettelijke bezwaren is gestoten. Als iemand zich geroepen voelt om ook deze poging nog eens te laten toetsen, zullen we zien of nu aan die bezwaren is tegemoetgekomen. Daarover zal ik me niet uitspreken.

Collega’s, ik wil nog eens meegeven dat deze sympathieke wetswijziging voor de verkiezingen van het Europees Parlement naar onze mening een bijzonder hoog populistisch gehalte heeft. Ik heb zelf 30 jaar lesgegeven aan mensen tussen 16 en 18 jaar. Sommige leerlingen, maar te weinig, hadden belangstelling voor het maatschappelijke en het politieke gebeuren. Te weinig naar onze zin, wellicht omdat wij zelf elke dag met politiek bezig zijn. Moesten we jongeren verwijten dat ze geen belangstelling hebben, dat ze jong willen zijn, dat ze het leven misschien een beetje op een luchtigere manier bekijken? Dat is een discussie waard.

Ik heb alvast tijdens mijn beroepsleven geprobeerd om die maatschappelijke dimensie mee aan te wakkeren. Mijn fractie en ik miskennen zeker niet het belang van het maatschappelijke engagement van jongeren en het stimuleren daarvan, integendeel. Bij een uitstekende leerschool denk ik aan jeugdbewegingen, schoolparlementen en allerhande vormen van debat waarin men consensus en oplossingen nastreeft en waar men leert dat bepaalde beslissingen ook gevolgen hebben. Het is goed dat jongeren daarin kunnen groeien en daarvoor de ruimte krijgen.

Het voorstel om mensen vanaf 16 jaar uit te nodigen om deel te nemen aan verkiezingen, speelt evenwel in op iets waarbij democratisch gesproken vragen te stellen zijn. Waarom ligt de grens op 16 jaar en niet op 14 jaar of 12 jaar? Jonge mensen van 12 jaar hebben ook een mening en uitgesproken overtuigingen. Op een bepaald ogenblik moet men echter een lijn trekken. Uiteraard zijn er mensen jonger dan 18 jaar die de rijpheid hebben en mensen ouder dan 18 jaar die die rijpheid nog ontberen. Het dient evenwel weinig doelstellingen om dit wetgevend initiatief te nemen en te beweren dat de democratie erop vooruit zou gaan omdat ook 16-jarigen kunnen stemmen.

In gesprekken met jonge mensen valt me trouwens op dat vooral jongvolwassenen bijzonder veel vraagtekens plaatsen bij dit soort initiatieven en doorhebben dat zij die noodzaak niet voelden toen zij het middelbaar onderwijs volgden. Ze stellen vooral de vraag: is dat nu wat de democratie moet verbeteren? Is dat nu hetgeen waar we mee vooruitgaan? Wie met jongeren van die leeftijd spreekt, zal die vraag zeker al gekregen hebben.

Zelfs in die leeftijdscategorie zijn er reacties te horen dat het niet de leeftijd is waarop men evenwichtige beslissingen mag verwachten. Het is een leeftijd waarop mensen zoeken en experimenteren, en daardoor geregeld met hun neus tegen de muur lopen.

Geef jonge mensen de ruimte om de leeftijd te beleven die ze hebben. Dit voorstel staat daar haaks op. Om die reden zullen we ook deze gewijzigde versie van dit voorstel niet goedkeuren.

Mijnheer Van der Donckt, wenst u iets toe te voegen? (Nee)

Madame la présidente, nous sommes ici dans le cadre d'une correction de la loi que nous avions adoptée l'année dernière à la suite de la décision de la Cour constitutionnelle. Je dois avouer que, quand l'avis de la Cour est tombé, notre groupe a quelque peu été décontenancé au début car, comme vous le savez, ce sujet nous tient à cœur depuis très longtemps. Nous nous battons depuis trente ans pour obtenir cet abaissement du droit de vote. Mais, au final, je dois dire que ce fut pour un mieux. Cette décision va finalement permettre de faciliter encore plus la participation des jeunes à la vie politique et citoyenne de notre pays, et je m'en réjouis.

Tout d'abord, je rappelle que la Cour, dans son avis, confirme ce que nous disons depuis trente ans, c'est-à-dire qu'il est entièrement légitime de considérer que les jeunes ont le droit de participer à la vie politique de notre pays. Je suis donc heureux que ce soit confirmé aujourd'hui par la Cour constitutionnelle.

Par ailleurs, je veux me réjouir de la réponse que nous apportons aux objections de la Cour sur la procédure car, comme on l'a rappelé, elle supprime l'obligation d'inscription préalable, ce qui permet de fluidifier la procédure. Jusqu'à la dernière minute, les jeunes pourront décider de venir poser un choix pour leur avenir dans les urnes.

Je crois que c'est la meilleure option qui a été finalement retenue puisqu'elle permet aux jeunes une entrée progressive et sur base volontaire dans la citoyenneté entre seize et dix-huit ans. C'est un sas démocratique qui s'ouvre ainsi à eux. Ils peuvent décider d'y entrer. Ils peuvent décider d'attendre encore un peu, selon leur sentiment d'être suffisamment mature, suffisamment informé ou non.

Je rappellerai également deux éléments que j'ai abordés en commission. Je sais que nous ne sommes pas censés répéter mais ils me semblent suffisamment importants pour pouvoir le faire.

Premièrement, il y avait urgence à clarifier les conditions de participation parce que la communi­cation doit être lancée au plus vite auprès des jeunes concernés. De nombreuses associations, de jeunes ou non, des institutions et l'État lui-même avaient déjà commencé leur travail de sensibilisation. Puis, ils ont dû tout stopper. Cela fait maintenant six mois qu'ils sont dans l'attente parce qu'il ne savaient plus ce qu'ils devaient dire aux jeunes. Il faut aujourd'hui leur permettre de reprendre leur travail, de réimprimer éventuelle­ment les publications qu'ils avaient déjà produites, de publier leurs postes sur les réseaux sociaux, etc. Hier encore, j'ai eu un contact avec une titulaire d'une classe de cinquième humanité qui m'interrogeait sur l'évolution du dossier. Elle avait prévu de se lancer dans des simulations de vote dans un cours sur les enjeux européens, etc., dès le mois de septembre, mais tout est mis sur pause depuis lors. Il y a donc urgence à ce que les professeurs et les autres puissent reprendre leur travail de sensibilisation.

Mon deuxième point est de rappeler à chacun d'entre nous, à nos collègues dans les autres parlements, aux futurs candidats aux élections européennes, que nous avons un rôle majeur à jouer dans les prochaines semaines et les prochains mois. Il faut un engagement de notre part à aller à la rencontre des jeunes, à participer aux activités de sensibilisation, à éventuellement les convaincre de nos propositions mais, surtout et avant tout, à écouter leurs problèmes, leurs revendications, leurs réalités. Nous avons des jeunes qui sont passés par la période de covid et qui en souffrent encore aujourd'hui, sur le plan de la santé mentale notamment. Certains jeunes souffrent d'éco-anxiété à force de constater que leurs aînés semblent incapables de prendre les mesures nécessaires pour enrayer le dérèglement climatique. Certains jeunes s'intéressent à la politique ou sont prêts à s'y intéresser mais ne se sentent pas suffisamment informés ou suffisamment prêts. Il y a des jeunes qui s'en fichent. Finalement, cela représente assez la population en général: des gens s'y intéressent, des gens seraient prêts à s'y intéresser, des gens s'en fichent.

Tous ces gens doivent, d'une manière ou d'une autre, être entendus. C'est primordial et c'est de notre responsabilité d'aller vers eux.

Avec ce vote, nous élargissons donc notre base démocratique. On l'avait déjà fait l'année dernière, on le réaffirme aujourd'hui. Lorsque nous avons adopté ce texte l'an dernier, j'avais dit que nous savons que les élections européennes sont probablement les élections les plus difficiles à aborder pour la population. Ce n'est pas très clair.

C'est ce que nous avons réussi à obtenir aujourd'hui mais mon parti et mon groupe plaideront toujours pour que ce droit soit, in fine, élargi aux autres niveaux de pouvoir, à commencer par le niveau local. Là aussi, il est évidemment important de pouvoir intéresser les jeunes dès le plus jeune âge à leur réalité locale, la réalité dans leur rue, dans leur association de quartier, dans leur club de sport ou autre.

Nous allons soutenir ce texte comme nous l'avons fait en commission.

Collega's, we moeten ons opnieuw buigen over de deelname van jongeren vanaf 16 jaar aan de verkiezingen voor het Europees Parlement. Het vorige voorstel leidde immers tot discriminatie van burgers omdat ze zich verplicht moesten inschrijven. Nu wordt met dit herstelvoorstel de inschrijvingsplicht ongedaan gemaakt. De opkomstplicht blijft echter alleen van toepassing voor meerderjarigen. Onder meer daarom blijft dit wetsvoorstel problematisch. De meerderheidspartijen hadden nu voor één keer een onderwerp gevonden waarover ze het wel eens waren, en nu moet het werk terecht worden overgedaan.

Wat vindt mijn fractie nu van deze hersteltekst? Het Vlaams Belang is de partij die opkomt voor de belangen van de jeugd en van de volgende generaties. Nieuwe kiezers zijn zich daarvan wel degelijk bewust. Tijdens de volgende verkiezingen zullen zij dan ook massaal hun stem uitbrengen voor het Vlaams Belang. Het Vlaams Belang wil zich eveneens inzetten voor de jeugd en haar toekomst. Toch zijn wij er helemaal niet voor te vinden om te morrelen aan de bestaande leeftijdsgrenzen. Stemrecht maakt immers deel uit van een pakket aan rechten en plichten die horen bij de meerderjarigheid, die in dit land op 18 jaar ligt. Dat is en blijft het standpunt van onze partij.

Die leeftijdsgrens, collega's, is immers niet lichtzinnig gekozen. Tot vandaag wordt een persoon die deze leeftijd bereikt heeft geacht de gevolgen te kunnen dragen van de rechts­handelingen die hij of zij stelt. Vanaf dan is men juridisch aansprakelijk en vanaf dan gelden rechten en plichten. Deze rechten en plichten zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Uit dat ganse evenwichtige pakket dingen uitlichten om welke reden dan ook, is volgens ons geen goed idee.

Bovendien herhaal ik dat het voorstel zoals het nu voorligt ongelijkheden blijft creëren, want 16- en 17-jarigen hebben stemrecht, maar wie ouder is heeft stemplicht. Het geldt ook enkel voor de Europese verkiezingen, wat dan weer voor ongelijk­heid zorgt tegenover de andere bestuursniveaus.

Wie schermt met het argument dat hij dit doet voor de jeugd en dat hij de jeugd wil horen, is volgens ons bijzonder hypocriet. Uitgerekend de vivaldiregering, die jongeren aan het opzadelen is met enorme doorgeschoven facturen en enorme maatschappelijke problemen als gevolg van de massa-immigratie, wil nu de stemgerechtigde leeftijd verlagen. Het is een zoethoudertje dat afleidt van de echte problemen en zet volgens ons geen zoden aan de dijk.

Wie echt iets voor de jeugd wil doen, moet niet afkomen met symbolische voorstellen, maar moet ervoor zorgen dat jongeren een toekomst hebben, dat zij nog de mogelijkheid zullen hebben om een huis te kopen, hun taal te spreken in hun wijk, dat zij zich veilig en geborgen kunnen voelen op school en op het werk. De Europese Unie moet daarvoor de naties de nodige beleidsruimte geven en moet staan voor samenwerking, niet voor eenheidsworst.

De minister wil ook campagnes opzetten om de jongste kiezers naar de Europese stembus te krijgen. Ik hoop dat dit geen propagandaslag wordt voor meer EU-dwang en nog meer eenheidsworst. Onze jongeren verdienen immers beter.

Het Vlaams Belang zal ook dit herstelvoorstel niet goedkeuren.

Mevrouw de voorzitster, ik zal in de plaats van college Bruyère spreken.

De PVDA-PTB-fractie zal deze tekst steunen. Voor ons is die registratieplicht altijd een overbodige drempel geweest. Die opmerking werd ook tijdens de hoorzittingen gemaakt. Als men de stem van jongeren serieus neemt, dan moet men hen er zoveel mogelijk bij betrekken. Het is goed dat dit pijnpunt nu wordt weggewerkt.

Wat ons betreft had dit uitgebreid mogen worden naar de andere verkiezingen, want sport, cultuur, wonen en onderwijs zijn thema's die zeer dicht bij de leefwereld van jongeren liggen. Het is ook hun toekomst die bepaald wordt. Jongeren zijn perfect in staat zich politiek te informeren, zich een mening te vormen, zich te engageren en deel te nemen aan het politieke debat. Kijk maar naar de mobilisatie rond het Palestijnse volk, de strijd tegen racisme en de klimaatbeweging.

We mogen echter niet naïef zijn. De partijpolitiek en het Parlement, superaantrekkelijk is dat ook niet altijd. Ook jongeren verliezen soms hun vertrouwen in de politiek. Dat bleek nog eens uit een zeer recente bevraging van het Forum des Jeunes. Dat zullen we niet oplossen door hun stemrecht te geven. Het is een extra democratisch instrument, maar natuurlijk geen wondermiddel.

Collega Defossé en anderen hebben al het een en ander gezegd, maar ik wil mijn enthousiasme toch delen. We hebben het daarnet uitgebreid gehad over de hervormingen die voorlopig wat aanslepen, maar gelukkig hebben we deze legislatuur wel een aantal stappen kunnen zetten.

De collega's en de minister weten dat dit een thema is dat onze fractie na aan het hart ligt. Een van mijn eerste vragen als jongerenvoorzitter, toen nog jong en onbezonnen, ging hierover. Het heeft enige tijd gevergd om rond de verlaging van de stem­gerechtigde leeftijd een echte stap te zetten. Meer dan 15 jaar later ligt er een nieuw wetgevend kader op tafel. Het Grondwettelijk Hof heeft ons gevraagd om dat bij te sturen. Zoals collega Defossé heeft gezegd, was dat toen even schrikken. Ik denk dat dit ook voor u het geval was.

Het heeft even geduurd voor we politiek de oplossing hadden gevonden, maar ik denk dat hier vandaag een kader voorligt dat nog beter is dan de initiële wet. Het gaat met name over de verlaging van de stemgerechtigde leeftijd zonder bijkomende registratie. Diverse jeugdraden en heel wat jongerenorganisaties vroegen om de drempel zo laag mogelijk te houden.

Het is een goede zaak dat dit hier voorligt. Er zijn collega's die zeggen dat het niet genoeg is en die zich afvragen of iedereen daar wel in geïnteresseerd is en of jongeren wel vragende partij zijn. Uiteraard is dit geen magische oplossing voor de betrokkenheid van jongeren bij de politiek. Zoals ik al eerder heb gezegd, is elke 16- tot 18-jarige die gebruikmaakt van deze mogelijkheid wat ons betreft democratische winst. Het zal niet massaal zijn en mevrouw Dillen zegt dat ze voor hen zullen stemmen. Ook dat is voor mij niet zo belangrijk. Iedereen die van dat recht gebruikmaakt is een meerwaarde, een aanwinst voor onze democratie, een signaal van betrokkenheid, een stem over de toekomst en, wat ons betreft, een democratische winst en een meerwaarde voor de jongere zelf, maar ook voor het Europees niveau. Als men kijkt naar alle uitdagingen die op de agenda staan, dan denk ik dat wij een sterkere stem voor de toekomst alleen maar kunnen toejuichen. De opvattingen over wat die toekomst dan precies moet zijn, zullen uit elkaar lopen. Sommigen zullen voor mevrouw Verlinden kiezen, anderen voor mijn partij. Sommige jongeren zullen wellicht voor uw partij stemmen, mevrouw Dillen, maar het feit dat men zich kan uitspreken is een belangrijke stap vooruit.

Mevrouw de minister, de registratieprocedure was niet alleen een politiek compromis tussen de voorstanders van stemrecht en stemplicht. Ze was ook geïnspireerd op het systeem voor niet-Belgen bij de gemeenteraadsverkiezingen, dat nu nog altijd geldt. In tegenstelling tot het Europees stemrecht op 16 is die procedure voor niet-Belgen niet aangevochten door het Grondwettelijk Hof. Maar de uitspraak verplicht ons wel om in de toekomst met een open blik ook naar die spelregels te kijken. Dat wou ik alvast onder de aandacht brengen voor de volgende legislatuur. Hoe breder de democratische basis, hoe beter. Hoe lager de drempels om deel te nemen aan verkiezingen, hoe beter.

Wat ons betreft liggen de volgende hervormingen al in het verschiet. Stemrecht op 16 moet ook bekeken worden op de andere niveaus. Ik ben het eens met de collega’s die vinden dat het lokale niveau zich daar goed toe leent, maar die bevoegdheid ligt bij de deelstaten. Ook andere hervormingen, zoals de registratieprocedure voor niet-Belgen bij de gemeenteraadsverkiezingen, moeten in de toekomst herbekeken worden om de democratische basis te vernieuwen en te verbreden.

Dank aan de collega’s die bij de initiële en bij de herstelwet mee nagedacht hebben, en aan u, mevrouw de minister, omdat u hieromtrent mee de dialoog hebt opgezocht met het Parlement en uw politiek gewicht hebt ingezet om dit tot een goed einde te brengen.

Mevrouw de voorzitster, collega’s, ik ben blij dat we deze tekst vandaag kunnen behandelen als een wetsvoorstel, omdat het over zoiets belangrijks als de verkiezingen gaat. Het is goed en nodig dat we in detail duidelijkheid kunnen geven na het arrest van het Grondwettelijk Hof van 20 juli 2023.

Ik ga het kort houden, want we hebben in de commissie al veel over deze tekst gezegd. Wat mij opvalt bij de partijen die zich vandaag in het halfrond tegen deze tekst hebben uitgesproken, is dat er veel moeite wordt gedaan om aan te tonen dat zij veel vertrouwen in jongeren hebben, dat het belangrijk is dat ze zich kunnen ontplooien en hun talenten kunnen ontwikkelen, dat we naar hen moeten luisteren. Ik hoorde ook zeggen dat er massaal veel jongeren op het Vlaams Belang zullen stemmen. Dat getuigt alvast van een zekere dosis zelfvertrouwen. Daar is uiteraard niets mis mee. Wat mij dan verbaast, is dat er enerzijds vertrouwen in de jongeren wordt uitgesproken – u zegt zelfs dat ze zullen stemmen op de juiste partij, als ik u mag citeren – en dat men anderzijds bezwaar maakt tegen de mogelijkheid die nu voor jongeren wordt gecreëerd om zich in een democratisch proces te kunnen uitspreken. Ik vind het getuigen van een interne tegenstrijdigheid om aan de ene kant veel moeite doet om vertrouwen in jongeren te tonen, maar als het er dan op aankomt niet door te pakken.

Ik ben hier trouwens niet alleen op gekomen. Studies tonen aan dat hoe vroeger men jongeren betrekt bij een democratisch proces, hoe langer ze zich als een actieve betrokkene bij dat democratisch proces gaan beschouwen. Daar zijn we allemaal bij gebaat, zoals de heer Calvo terecht zegt, ongeacht de partij waarop wordt gestemd. We hebben betrokkenheid nodig om een samenleving te bouwen met zijn allen, anders gaat dat niet lukken. Dan is dit een opstapkans.

Ik hoorde de argumenten over de ongelijkheid tussen de 16- en 17-jarigen enerzijds en de meerderjarigen anderzijds, en ook tussen deze verkiezing en de andere verkiezingen. Voor degenen die zich in het dossier hebben ingelezen, is het geen geheim dat de verkiezingen voor het Europees Parlement sowieso op een andere manier worden geregeld dan die voor de federale Kamer. Bovendien gaat het niet om gelijke categorieën. Een minderjarige zit niet in dezelfde categorie als een meerderjarige. Er zijn tal van andere voorbeelden, zoals het strafrecht, waarin ook dat onderscheid wordt gemaakt. Ook in arresten van het Grondwettelijk Hof staat dat men ongelijke categorieën niet gelijk mag behandelen.

We zullen zien wat daarover wordt gezegd mocht deze wet opnieuw bij het Grondwettelijk Hof worden aangevochten. Wij hebben dit alvast in detail bekeken. Volgens ons is het verantwoord­baar om die ongelijke categorieën ook in dezen op een ongelijke manier te behandelen. Daarenboven dragen we op die manier bij aan de intentie die in het regeerakkoord was vooropgesteld.

Het is nooit de bedoeling geweest om een stemplicht in te voeren voor die categorie. Een stemplicht komt overigens ook niet overeen met wat Europa gesuggereerd heeft. Het Grond­wettelijk Hof heeft evenmin gesproken van een stemplicht. In het arrest van het Grondwettelijk Hof zit veel eten en drinken voor wie zich erover wil buigen en het is niet op alle punten even duidelijk of logisch aangezien het Grondwettelijk Hof de wetten niet maakt. Het Grondwettelijk Hof heeft echter niet gezegd dat de categorie 16- en 17-jarigen eveneens onderworpen zal moeten worden aan de stemplicht zoals de meerderjarigen. In die zin hebben wij na overwegingen terecht de keuze kunnen maken zoals die nu voorligt.

Uiteraard heeft elke leeftijdsgrens per definitie een arbitrair karakter, zoals de heer De Roover zegt. Mensen van allerlei leeftijden kunnen meer betrokken zijn bij de ene discussie dan bij de andere, dat is oké. Het arbitraire karakter is niet eigen aan deze regelgeving, maar ook aan andere.

Tot slot, wij hopen dat zoveel mogelijk jongeren geïnteresseerd zijn in politiek. Wij geven die jongeren de kans – geen verplichting – om hun stem uit te brengen. We hopen dat heel veel actoren betrokken zullen zijn in de discussies voorafgaand aan de verkiezingen, zodat iedereen zich geïnformeerd kan uitspreken. Met de communicatie die we nog voorzien hebben, zullen wij geen propaganda voeren, maar wel jongeren informeren over het recht dat zij hebben, zodat zij de overgangsfase waarbij zij al eens kunnen proeven van verkiezingen in de Europese context, ten volle kunnen benutten wanneer zij daartoe de wens hebben.

Mevrouw de minister, in een aantal van de dingen die u zegt, kan ik mij helemaal vinden. We moeten vertrouwen hebben in jongeren, we moeten luisteren naar jongeren, we moeten jongeren betrekken bij het democratisch proces en we moeten interesse voor de politiek aanwakkeren. Stuk voor stuk ben ik het daarmee volledig eens, maar dat is iets anders dan dit wetsvoorstel. Men kan perfect voorstander zijn van wat u zegt en tegelijk dit wetsvoorstel een gekke beslissing noemen.

Ik vind het veel belangrijker om toe te zien en in te zetten op kwaliteitsvolle politieke vorming bij jongeren. Dat gebeurt in het onderwijs, maar mogelijk kan er nog meer gebeuren, waarbij ik denk aan instellingen als een jeugd- of jongerenparlement. Daar heb ik zelf ooit nog aan deelgenomen. In die instellingen kan men het metier en ook de technieken inoefenen en aanleren. Dat zijn perfecte inleidingen op de volgende fase.

Dit wetsvoorstel lijkt mij een uiting van jeunisme, dikwijls gestimuleerd door mensen die zelf niet meer zo jong zijn. Daarmee bedoel ik mijzelf natuurlijk niet, ik zou niet durven. Ik heb het misschien wel over de initiatiefnemers helemaal in den beginne en de mensen die zich graag in dat debat mengen.

Ik sluit mij aan bij de vorige spreker wanneer hij zegt dat hij veel belang hecht, net als ik en mijn partij, aan het wekken van interesse bij jongeren voor politiek. Ik ben ervan overtuigd dat jongeren betrokken zijn, ook vandaag, zonder dat zij stemrecht hebben op 16 of op 17 jaar. We moeten luisteren naar jongeren. Hun op 16 of 17 jaar stemrecht geven zal niet helpen als men weet dat er in dit land zelfs naar de kiezer niet geluisterd wordt, ongeacht de leeftijd. Misschien kan men daar al eens mee beginnen.

Mevrouw de minister, u zegt dat het inconsistent of niet consequent is om te zeggen dat wij vertrouwen geven aan jongeren, maar dat we ze geen stemrecht geven. Dat is geen tegenstelling. Ik heb vertrouwen in jongeren, maar ze moeten daarom geen stemrecht hebben op 16 of 17 jaar. Ze zijn daar zelf ook geen vragende partij voor. Wat ik niet consequent vind, is dat u 16- of 17-jarigen wel matuur genoeg acht om hun stemrecht te geven, maar u diezelfde categorie niet matuur genoeg acht om bijvoorbeeld gestraft te worden als een volwassene als ze misdaden plegen. Rechten en plichten gaan nochtans hand in hand. Als men voor het ene matuur genoeg is, is men ook voor het andere matuur genoeg.

Men heeft destijds de grens voor meerderjarigheid niet toevallig op 18 jaar gelegd. De samenleving evolueert inderdaad. De grens voor meerder­jarigheid is destijds van 21 jaar naar 18 jaar gebracht. Mijn vader was daar absoluut geen voorstander van. Als het aan hem had gelegen, had die grens gerust op 21 jaar mogen blijven liggen. Wat mij betreft, mag die grens gerust op 18 jaar blijven. De maatschappij evolueert, maar elk decennium gaat er geen twee jaar van de meerjarigheidsleeftijd af. Rechten en plichten gaan hand in hand.

Men hoeft geen stemrecht te geven aan jongeren om te tonen dat men vertrouwen heeft in jongeren. Er zijn manieren genoeg om hen met politiek bekend te maken. Mijn collega heeft ernaar verwezen. Ik heb ook in het scholierenparlement gezeten. Men hoeft geen stemrecht te hebben op 16 en 17 jaar om betrokken te zijn, om gehoord te worden en om interesse te wekken voor politiek. Dat is zeker niet inconsistent.

Mevrouw de voorzitster, ik was eigenlijk niet van plan om tussen te komen, maar ik wil toch twee elementen aanstippen als repliek op de twee voorgaande sprekers.

Collega De Roover verwees terecht naar methodes, instrumenten en initiatieven. Ik ben echt voorstander van het verlagen van de leeftijd tot 16 jaar omdat er zo toch enige overlap is tussen de derde graad in het onderwijs, nog een deeltje leerplichtonderwijs, en deze doelgroep. Ik ben ervan overtuigd dat wanneer we die stemgerechtigde leeftijd binnen de perimeter van het leerplichtonderwijs brengen, we extra stimulansen geven om binnen de schooluren, in de schoolomgeving en in de schoolgemeenschap zulke initiatieven op te zetten. Die initiatieven zullen elkaar ook versterken.

Het is ook mijn overtuiging dat het stemrecht, de kans om een stem uit te brengen, nog een stuk laagdrempeliger is dan de methodes die u beschrijft. Het is geen toeval dat wij allemaal hebben deelgenomen aan het scholieren­parlement. Wij hadden hier op ons 16de wellicht al willen zitten, of sommigen onder ons toch. Het uitbrengen van een stem is nog veel laagdrempeliger dan deelnemen aan initiatieven zoals een scholierenparlement, volgens mij. Opnieuw, het is een recht, het is een kans, het is democratische winst. Niemand is verplicht, maar men kan die kans wel met beide handen grijpen.

Mevrouw Pas, ik probeer niet polemisch te zijn, maar u begrijpt dat ik mijn tussenkomst van daarnet in balans moet brengen met enige kritiek op tussenkomsten van het Vlaams Belang. Uw partij investeert massaal in sociale media. Uw voorzitter en anderen zijn omnipresent op TikTok. Daar wordt volop op jonge mensen gemikt. Ook andere partijen doen dat, maar zeker ook de uwe. Ik denk dat we jonge mensen eerder als burger en als kiezer dan als klant of als TikTokgebruiker moeten benaderen.

Ik stel vast dat de partijen die vandaag gekant zijn tegen het stemrecht op 16 jaar wel heel veel moeite doen om heel jonge mensen te bereiken, te beïnvloeden en te targeten op de sociale media. Dan is er echt een verschil met mijn benadering: laat ze kiezer zijn, laat ze burger zijn in plaats van hen te benaderen als klant en als TikTokgebruiker. Dat is mijn opvatting van democratie. Laat hen zich uitspreken, zodat zij ons boodschappen kunnen geven in plaats van dat wij hun boodschappen willen meegeven.

Madame la présidente, madame la ministre, j'ai entendu beaucoup de choses aujourd'hui. Ce que l'on va faire en décidant de soutenir ce texte – je laisserai la responsabilité à celles et ceux qui ne le soutiendront pas –, c'est renforcer le principe "une femme, un homme, une voix". Demain, le 9 juin prochain, en Belgique comme dans d'autres états européens, les jeunes de 16 et 17 ans s'ajouteront au corps électoral pour désigner leurs représentants. Je ne vois pas ce qui fait peur à certains partis de droite ou d'extrême droite dans le fait d'augmenter le corps électoral, d'améliorer la démocratie, de permettre à plus de jeunes femmes et de jeunes hommes de participer à ce processus.

C'est un texte dont je ne suis pas l'initiateur. J'interviens aujourd'hui parce que ma collègue, Chanelle Bonaventure que je salue, est en congé de maternité. Je suis certain qu'elle aurait souhaité être présente ici pour ce vote important et pour ce texte qu'elle a porté. En votant ce texte, nous veillerons à ce qu'avant le 9 juin prochain, tous les jeunes de 16 et 17 ans reçoivent une convocation électorale. Nous ferons en sorte que tous soient conscientisés au niveau des enjeux politiques européens, que tous puissent se renseigner, exercer leur esprit critique au lieu d'être dans la société du zapping, la société consumériste qu'on souhaite leur présenter à coup de millions d'euros dépensés sur les réseaux sociaux. Non, nous ferons en sorte qu'ils prennent le temps, qu'ils soient dans une démarche d'éducation permanente, qu'ils regardent, qu'ils choisissent et qu'ils déterminent leur avenir.

Le 9 juin prochain, des dizaines de milliers de jeunes supplémentaires vont pouvoir décider et définir leur corps électoral. Si j'ai une réserve – et je l'ai toujours eue –, c'est de considérer que, pour nous, socialistes, le principe du vote, c'est l'obligation de vote. L'obligation de vote et pas le droit de vote. Ça et rien d'autre. En l'occurrence, tous les jeunes de 16 et 17 ans recevront une convocation automatique et seront invités à exercer leur choix. Je les invite ici, à travers cette prise de parole, là où d'autres essayent de leur faire jouer une fiction plutôt que de les faire participer réellement à leur destin et leur avenir, à se rassembler, à s'instruire, à s'informer, à exercer leur esprit critique et à aller massivement voter le 9 juin prochain pour choisir leurs représentants. Je pense que la démocratie en sortira grandie.