Proposition 55K0577

Projet de loi modifiant le Code d'instruction criminelle en ce qui concerne l'utilisation du polygraphe.

General information ¶

Authors

CD&V Nawal Farih, Els Van Hoof
MR Philippe Goffin
N-VA Sophie De Wit
Open Vld Katja Gabriëls, Egbert Lachaert, Goedele Liekens

Submission date

Oct. 11, 2019

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

proof judicial inquiry criminal procedure

Voting ¶

Voted to adopt

CD&V Open Vld N-VA LDD MR

Abstained from voting

Groen Vooruit Ecolo LE PS | SP DéFI PVDA | PTB VB

Party dissidents ¶

• Georges Gilkinet (Ecolo) voted to adopt.
• Séverine de Laveleye (Ecolo) voted to adopt.

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

Jan. 30, 2020 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

Monsieur le président, je me réfère au rapport écrit.

Mijnheer de voorzitter, collega's, ik zal het heel kort houden.

Over het wetsvoorstel zijn wel enige opmerkingen.

Wij kennen vandaag allemaal de polygraaf. Dat is een leugendetector die vandaag al in onderzoeken wordt gebruikt. Vandaag bestaat voor het gebruik ervan echter geen wettelijke basis. Voorliggend wetsvoorstel probeert die wettelijke basis te bieden. Vandaag wordt immers met omzendbrieven gewerkt.

De vrees is dat een en ander geen waarborg biedt of de rechten van de verdediging zou schenden. Vandaag wordt in het voorstel zelf een antwoord gegeven. Uiteindelijk zal immers het bewijs dat de polygraaf levert, nooit het enige bewijs kunnen zijn. Op die manier is aan de voornaamste kritiek tegemoetgekomen.

Het belangrijkste is dat de polygraaf, ten eerste, niet het enige bewijs zal zijn. Ten tweede, het gebruik ervan biedt rechtszekerheid. Vandaag wordt de polygraaf immers ook al gebruikt, maar het gebruik ervan heeft geen wettelijke basis. Dat proberen wij met voorliggend wetsvoorstel te geven. Het is dus een stap in de goede richting.

Aan het voorstel is gewerkt en gesleuteld. Er zijn immers vele opmerkingen over gemaakt en adviezen over gevraagd. Wij zullen het wetsvoorstel dan ook steunen.

Monsieur le président, chers collègues, je prends la parole pour expliquer les motifs pour lesquels mon groupe s'abstiendra sur cette proposition de loi qui vise à réglementer l'utilisation du polygraphe, plus communément appelé détecteur de mensonge. Nous l'avons dit au cours des débats qui ont été nourris en commission: nous étions heureux que le Parlement se saisisse de cette question afin de réglementer une pratique existante. En effet, le polygraphe est utilisé depuis de longues années tout en n'étant réglementé que par une circulaire datant du 13 février 2003. À l'instar des praticiens, nous sommes favorables à un cadre légal plus adéquat qu'une circulaire. Néanmoins, si la définition d'un cadre légal est une avancée à saluer, encore faut-il définir quel cadre. Vous l'aurez compris, c'est là que le bât blesse et que notre abstention se justifie.

Nous relevons dans le cadre légal qui nous est proposé aujourd'hui trois écueils importants: le premier, en termes de définition; le deuxième, en termes de droits de la défense; et le troisième, en termes de droit de la preuve.

En termes de définition, tout d'abord, car paradoxalement le polygraphe n'est pas un détecteur de mensonge. Cette formulation tout comme la définition proposée par les auteurs sont impropres pour la simple raison que le polygraphe ne détecte rien et ne constitue pas, pour reprendre la définition contenue dans la proposition de loi soumise à votre sagacité, une technique permettant de vérifier "la véracité des déclarations". Cet appareil ne mesure pas la véracité des déclarations, il ne fait que mesurer des réactions physiologiques, des réactions du corps humain, et ne fait rien d'autre. Il n'a pas pour vocation de vérifier la véracité des déclarations. La définition proposée donne donc à l'outil une portée inexacte.Je ferme cette parenthèse sémantique, qui n'est pourtant pas sans importance.

En termes de droits de la défense, ensuite, je déclinerai ce point en deux éléments: l'un général et l'autre spécifique.

Dans les faits, le test du polygraphe ne constitue rien d'autre qu'une audition au cours de laquelle une personne répond à de nombreuses questions. Cela peut durer de longues minutes, voire quelques heures - certains experts vous parleront d'une moyenne de deux à trois heures. Cette séance fait l'objet d'un enregistrement audiovisuel, tandis que les réactions physiologiques sont enregistrées par l'appareil qu'est le polygraphe. Dès lors que l'enregistrement de ces réactions physiologiques se déroule dans le cadre d'une audition, nous demandions en commission – à l'instar des Barreaux francophones et néerlandophones – que toutes les garanties des droits de la défense s'appliquent au test polygraphique. Nous voulions que celui-ci soit juridiquement considéré comme une audition et qu'il bénéficie des garanties de rigueur. Cela implique la présence obligatoire d'un avocat pendant le test et la possibilité pour ce dernier - comme en audition - d'intervenir, voire d'interrompre le test s'il l'estime nécessaire au vu des intérêts de la personne entendue. Nous devons constater que les amendements déposés en ce sens ont malheureusement été rejetés.

Plus particulièrement, nous avons dû observer que, par un amendement adopté en seconde lecture, une confusion est aujourd'hui introduite, aux dépens d'une catégorie qui faisait, jusqu'alors, l'objet d'une protection claire et précise: les mineurs de plus de seize ans. Inutile de vous indiquer qu'un mineur reste un mineur, qu'il ait moins ou plus de seize ans, et qu'à ce titre, des garanties adéquates et complémentaires à celles qui sont offertes aux adultes doivent être clairement prévues. Or ce n'est pas le cas.

Enfin, le dernier écueil concerne le droit de la preuve. En effet, le texte proposé considère que les résultats du polygraphe servent de "moyens de preuve". À ce titre, je rappelle que l'Ordre des barreaux avait remis en question l'opportunité même d'inscrire la technique dans le Code d'instruction criminelle. Comme nous le disions, le polygraphe participe d'un cadre d'audition plus étendu. Il enregistre des réactions physiologiques. Il a été démontré que des innocents pouvaient mentir pour des faits totalement étrangers à ceux qui leur étaient reprochés. Je prends l'exemple, qui nous a été exposé, d'une liaison extraconjugale. À l'inverse, quelqu'un qui dispose d'une certaine maîtrise peut tromper le polygraphe. C'est pourquoi nous avions proposé que ce test soit utilisé, non comme preuve - ce qu'il n'est pas, de l'avis même des experts -, mais uniquement comme moyen susceptible d'apporter un éclairage au dossier, venant concourir à la preuve de manière plus générale. Cela fut également rejeté.

En conclusion, une définition inexacte, des inquiétudes sérieuses en termes de droits de la défense et une discordance entre le résultat réel du test polygraphique et les conséquences qu'on entend lui donner, voici les principales raisons, chers collègues, pour lesquelles nous ne pouvons pas soutenir ce texte.

Si nous sommes d'accord sur le fait que le polygraphe est un outil ayant son utilité, l'élever au rang de preuve, ne pas l'entourer de garanties nécessaires, c'est indéniablement prendre le risque de s'exposer à des erreurs judiciaires. Ce serait, au final, une justice de l'à peu près, pas celle à laquelle nous adhérons et à laquelle nous aspirons. Je vous remercie.

Mijnheer de voorzitter, wij zijn verheugd dat er eindelijk een wettelijke regeling komt. Tot nu toe werd het gebruik van de polygraaf enkel geregeld via omzendbrieven en rechtspraak van het Hof van Cassatie. De vraag kwam van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens.

Het voorliggend wetsvoorstel is voor het Vlaams Belang zeer vrijblijvend. Ook de Orde van Vlaamse Balies, die gisteren nog een persbericht heeft verspreid, denkt er zo over. Volgens hen worden de rechten van de verdediging niet gegarandeerd.

Ik verklaar mij nader en citeer hiervoor artikel 3, § 4 van het wetsvoorstel: "Het afleggen van de polygraaftest gebeurt op vrijwillige basis. Aan de weigering van een persoon om deel te nemen wordt geen enkel rechtsgevolg verbonden. De test kan te allen tijde worden onderbroken. Ook hieraan is geen rechtsgevolg verbonden." Voor het Vlaams Belang komt dat eigenlijk neer op een lege doos. Het is een wettelijke regeling om tegemoet te komen aan Europa.

Dat de resultaten van een polygraaftest niet onfeilbaar zijn, is een gegeven. Daarmee zal rekening worden gehouden bij de bewijsvoering. Ook daarom citeer ik artikel 3, § 10: "De resultaten van de polygraaftest mogen alleen in aanmerking worden genomen als ondersteunend bewijs voor andersoortige bewijsmiddelen."

Volgens het Vlaams Belang kunnen de resultaten van zo'n polygraaftest een perfecte aanvulling zijn op andere bewijsmiddelen. Kijk maar naar de talrijke psychologen en psychiaters die elkaar tegenspreken. Een polygraaftest kan daarin verduidelijking brengen. Het feit dat de testen op geen enkele wijze en in geen enkele situatie kunnen worden afgedwongen, lijkt ons een gemiste kans. Ik denk maar aan noodtoestanden en terreurdreigingen.

Soms overtreft de realiteit jammer genoeg de fictie en daaraan had een verdergaand voorstel tegemoet kunnen komen.

Ook de Orde van Vlaamse Balies uit enkele bezorgdheden, waaronder de rechten van de verdediging, die niet voldoende worden gegarandeerd. Om aan deze bezorgdheid tegemoet te komen en dit wetsvoorstel coherenter en vollediger te maken, dient het Vlaams Belang zeven amendementen in, die ik nu kort zal toelichten.

De bespreking van het eerste en derde amendement kan ik samen nemen. Die twee amendementen gaan over de mensen die belast kunnen zijn met het aanvragen van een polygraaftest. De procureur des Konings en de onderzoeksrechter zijn belast met het voeren van het opsporingsonderzoek, dan wel het gerechtelijk onderzoek. Dat geldt echter ook voor de federale procureur en de procureur-generaal. De federale procureur is belast met zware dossiers, waaronder mensenhandel en terrorisme. De procureur-generaal is onder andere belast met het dossier van de Bende van Nijvel. Vandaar dat het voor onze fractie dan ook belangrijk is dat deze actoren eveneens de mogelijkheid krijgen om deze onderzoeksdaad te kunnen stellen zonder dit eerst aan de onderzoeksrechter te moeten doorgeven.

Op die manier kan er onmiddellijk worden geageerd en is er geen tijdverlies om de nodige vaststellingen te doen. Vandaar het amendement om in artikel 3, § 2, eerste lid en tweede lid na het woord "Konings" "de federale procureur of de procureur-generaal" toe te voegen.

Wat het tweede amendement betreft, bij het voeren van een strafrechtelijk onderzoek wordt in sommige gevallen informatie aangeleverd door tipgevers en/of spijtoptanten. De inhoud van de geleverde informatie kan soms van groot belang zijn en determinerend voor het verdere verloop van het onderzoek. Er moet minstens de mogelijkheid worden geboden om tipgevers en spijtoptanten voor te stellen zich te onderwerpen aan een polygraaftest. Het wetsvoorstel bevat de mogelijkheid om een polygraaftest af te nemen van verdachten, slachtoffers en getuigen. Het is dan ook maar een evidentie om tipgevers en spijtoptanten op te nemen in deze lijst.

Het gaat vaak over cruciale informatie, informatie waarbij spijtoptanten er veel belang bij kunnen hebben om een andere waarheid te scheppen om strafvermindering te krijgen.

Er moet een mogelijkheid worden gecreëerd om die zaken te kunnen controleren. Spijtoptanten moeten ook de mogelijkheid krijgen om zelf voor te stellen zich aan een polygraaftest te onderwerpen. Nu is dat niet mogelijk. In ons amendement staat dat de test alleen zou kunnen gaan over de door hen aangeleverde informatie, dus niet over alles wat het dossier inhoudt. Vandaar de vraag om in artikel 3, § 2, eerste lid, de volgende woorden toe te voegen: "Ook aan tipgevers en spijtoptanten kan in de zaken waarin zij informatie hebben verstrekt, worden voorgesteld zich te onderwerpen aan een polygraaftest."

Ik kom tot het vierde amendement. Zoals vermeld in artikel 3, § 2, tweede lid, kan een verzoek voor een polygraaftest naargelang de stand van het onderzoek worden afgewezen. Die beslissing wordt dan met redenen omkleed. Voor alle duidelijkheid stellen wij voor om toe te voegen dat er geen hoger beroep aangetekend kan worden. Dan is de tekst ook duidelijker. Als er een beroep zou zijn, terwijl de stand van zaken in het dossier niet veranderd is, zou het op dezelfde beslissing neerkomen. Dat is een evidentie, maar door het in de wet te omschrijven, is het pro forma en is het duidelijker dat er op dat moment geen hoger beroep mogelijk is en dat het verzoek gewoon wordt afgewezen. Vandaar het voorstel om artikel 3, § 2, tweede lid, na het woord "beslissing" de woorden "die niet vatbaar is voor hoger beroep" in te voegen.

Het vijfde amendement gaat daarop verder. Het is niet omdat zo'n vraag wordt afgewezen dat een verzoek zes maanden later in hetzelfde dossier, wanneer er nog eens een verzoek voor een polygraaftest wordt ingediend, blijvend zou worden afgewezen. Het kan zijn dat bepaalde factoren of evoluties in het onderzoek ervoor zorgen dat het dossier geëvolueerd is en dat de desbetreffende weigeringsgrond niet meer voorhanden is. Om die reden is het aangewezen de personen wier verzoek werd afgewezen de mogelijkheid te bieden een hernieuwde aanvraag te doen, na het verstrijken van een periode van zes maanden, te rekenen vanaf de datum van de vorige beslissing omtrent de afwijzing van de procureur of onderzoeksrechter.

Indien de procureur of onderzoeksrechter niet zou hebben geantwoord op het eerste dan wel vorige verzoek, kan de termijn van zes maanden aanvang nemen één maand nadat het initiële dan wel vorige verzoek aan de procureur of onderzoeksrechter werd gericht.

Het artikel 3, § 2, tweede lid, wordt bijgevolg aangevuld als volgt: "Na het verstrijken van een periode van zes maanden, te rekenen van de datum van de initiële dan wel vorige beslissing van de procureur des Konings, de federale procureur, de procureur-generaal of onderzoeksrechter omtrent de afwijzing van het verzoek tot afleggen van een polygraaftest kunnen de personen vermeld in artikel 3, § 2, eerste lid, een her­nieuwde aanvraag richten aan diegene die hun verzoek heeft afgewezen. Indien deze zou nagelaten hebben te antwoorden op het initiële dan wel vorige verzoek tot aanvraag neemt de termijn van zes maanden aanvang één maand nadat het initiële dan wel vorige verzoek aan hen werd gericht."

In het zesde amendement komen we aan de categorieën van personen waarvan geen polygraaftest kan worden afgenomen: zwangere vrouwen, minderjarigen beneden de leeftijd van 16 jaar en personen binnen 48 uur te rekenen vanaf hun effectieve vrijheidsberoving.

In artikel 3, § 5, eerste lid, wordt bepaald dat voorafgaandelijk aan elke polygraaftest een alcohol-, drugs- of geneesmiddelentest en psychologisch of psychiatrisch onderzoek kan gebeuren voor de personen die aan de test zullen worden onderworpen. Personen met een fysische dan wel medische aandoening, waarvan de gevolgen van hun ziekte een bepaalde weerslag kunnen hebben in de resultaten van de polygraaftest, worden niet vermeld in dit artikel.

Evenmin behoort voor deze categorie van personen een medisch onderzoek tot de mogelijkheid, zoals vermeld in artikel 3, § 5, eerste lid.

Het is verdedigbaar dat mensen met een hartafwijking, een stoornis aan het ademhalingsstelsel of met bepaalde verlammingsverschijnselen eveneens worden toegevoegd aan de categorie van personen waarvan geen polygraaftest kan worden afgenomen. Deze medische aandoeningen hebben immers een direct gevolg op de diverse registraties die worden verricht bij het afnemen van de polygraaftest.

Aangezien de voorvermelde medische aan­doeningen niet altijd met het blote oog waarneembaar zijn, kunnen zij ontsnappen aan de toepassing van artikel 3, § 5, derde lid, dat bepaalt dat de polygrafist te allen tijde de polygraaftest kan stoppen indien hij twijfelt aan de psychische of fysieke gezondheid of toestand van de betrokkene en deze een apart uitzonderingsstatuut dient te genieten. Het is de logica zelve natuurlijk dat de medische aandoening met een doktersattest zou moeten worden aangetoond. Daarom zou artikel 3, § 3 moeten worden aangevuld met een vierde streepje: "Personen die lijden aan een fysieke of medische aandoening waarvan voorafgaandelijk wordt geattesteerd door een deskundige dat deze een weerslag kan hebben op de resultaten van de polygraaftest."

Het laatste amendement – eigenlijk ook het enige van de zeven amendementen dat ik nu indien en dat ik niet in de commissie heb toegelicht – moet tegemoetkomen aan de bezorgdheden van de OVB. Artikel 3, § 4, tweede lid, derde streepje stelt dat de persoon die aan een polygraaftest zal worden onderworpen, er mondeling en voor aanvang van de test van in kennis wordt gesteld dat, indien hij zich laat bijstaan door een advocaat, zijn advocaat de test mag volgen vanuit de volgkamer, zonder echter rechtstreeks te mogen tussenkomen tijdens de eigenlijke test of de test te mogen onderbreken.

Het Vlaams Belang deelt de bezorgdheid van de OVB en meent dat de voorvermelde bepaling ertoe zou kunnen leiden dat de rechten van de verdediging onvoldoende zouden zijn gewaarborgd en het gelijkheidsbeginsel wordt geschonden. In concreto zou kunnen worden verwezen naar de Salduzwetgeving, in het bijzonder met betrekking tot het voorafgaand vertrouwelijk overleg met een advocaat alsmede het recht op bijstand van een advocaat gedurende de afname van de polygraaftest. Aangezien artikel 3, § 4, derde lid bepaalt dat de persoon die wordt onderworpen aan een polygraaftest met kennis van zaken dient toe te stemmen middels het ondertekenen van een proces-verbaal van toestemming, komt het gepast voor dat de persoon die wordt verzocht tot het afleggen van een polygraaftest voorafgaandelijk aan het ondertekenen van het proces-verbaal van toestemming, recht zou hebben op een vertrouwelijk overleg met zijn advocaat.

Om die reden stellen wij dan ook voor artikel 3, § 4, tweede lid, derde streepje, te vervangen door: "Indien hij zich laat bijstaan door een advocaat, heeft hij voorafgaandelijk aan de gebeurlijke ondertekening van het proces-verbaal van toestemming zoals bepaald in artikel 3, § 4, derde lid, recht op een vertrouwelijk overleg met zijn advocaat. In geval van ondertekening van het proces-verbaal van toestemming heeft de persoon die aan de polygraaftest zal worden onderworpen tijdens de volledige duur van de afname van de polygraaftest recht op bijstand van zijn advocaat."

Wij hopen dat deze amendementen goedgekeurd worden over de partijgrenzen heen. Het is van belang een coherente en volledige wetgeving naar voren te kunnen schuiven, zodat er in de toekomst voldoende gebruik kan worden gemaakt van deze wet.

Mijnheer de voorzitter, dit wetsvoorstel tot invoering van de polygraaf heeft al een behoorlijke weg afgelegd. Het dateert al van de vorige legislatuur. Ik herinner mij dat collega Nele Lijnen zich daar destijds fel achter heeft gezet.

Wij wensen Open Vld dan ook te danken voor de constructieve samenwerking bij het tot stand komen van deze tekst. Er is rekening gehouden met de sterke amendering zowel door onze fractie als door het kabinet Justitie.

Dit is geen eenvoudige materie. Dat is ook gebleken. Maar ondanks de complexiteit wordt vandaag het ontbreken van een wettelijke regeling opgelost. Op het terrein zag men hier een grote lacune.

De polygraaftest is vooral van belang in zedenzaken. Gelet op het belang dat onze fractie hecht aan de strijd tegen geweld op vrouwen en seksueel geweld, hebben wij inspanningen geleverd om het gebruik van de polygraaf op een juridisch zo sluitend mogelijke wijze te regelen.

Drie zaken zijn daarbij voor ons van belang.

Ten eerste, dat wij de bescherming van de betrokken personen maximaliseren.

Ten tweede, dat inzake de accuraatheid van het toestel waarmee de test wordt uitgevoerd de nodige resultaten worden geboekt en dat via een koninklijk besluit de criteria daartoe worden vastgelegd.

Ten slotte vindt onze fractie het zeer belangrijk dat de resultaten van een polygraaftest nooit alleenstaand mogen worden bekeken of als doorslaggevend bewijs kunnen tellen, maar steeds als ondersteunend bewijs dienen bij andere bewijsmiddelen. Daarom steunen wij graag dit voorstel.

Mijnheer de voorzitter, collega's, in de eerste plaats wil ik de collega's bedanken die dit wetsvoorstel zullen steunen. Het wetsvoorstel heeft reeds een lange weg afgelegd. Er zijn aanpassingen gedaan naar aanleiding van verschillende adviezen, ook naar aanleiding van een tweede lezing, want ook wij willen juridisch correcte teksten.

Ik wil toch graag nog eens een overzicht geven, als indiener. Vandaag ligt hier het wetgevend kader voor het afnemen van polygraaftesten voor. Deze testen worden vandaag reeds afgenomen en gebruikt in onderzoeken, maar dat gebeurt, zoals mevrouw De Wit reeds zei, op basis van omzendbrieven die dateren uit 2003.

Hoewel ons land vooruitstrevend is geweest in het gebruik van de techniek, was het dat minder als het gaat om het voorzien van een wettelijke basis. Het afnemen van deze testen op basis van een instrument dat geen formele wet is, is perfect legaal, maar door dit voor te leggen aan het Parlement opteren wij voor een duidelijk juridisch kader. Volgens ons biedt dat meer rechtszekerheid en voldoet het ook meer aan de Europese normen wanneer er een ingrijpende impact op het privéleven is, wat wel degelijk het geval kan zijn bij een dergelijke test. Onder andere door het EVRM wordt een formele wet vereist.

Bovendien werd er de laatste jaren niet alleen door de polygrafisten aangedrongen op een wetgevend kader maar ook door de vertegenwoordigers van de politiediensten, het Comité P en de magistratuur werd gepleit voor het invoeren van dit kader.

Dit voorstel werd inderdaad reeds ingediend in de vorige legislatuur. Er zijn toen ook hoorzittingen geweest. Wegens tijdsgebrek zijn wij toen niet tot een stemming kunnen overgaan. Wij zijn blij dat dit vandaag wel kan.

De leugendetector, zoals het wordt genoemd in de volksmond, is een verkeerde term. Er zijn voor de polygraaf zowel hevige voor- als tegenstanders, believers en non-believers.

De voorstanders hoeven wij niet meer te overtuigen. Dat spreekt voor zich. Ik wil echter de tegenstanders graag enkele redenen meegeven waarom wij het initiatief tot het voorstel namen en waarom het belangrijk is.

De heer Aouasti verwees in zijn uiteenzetting naar onze memorie van toelichting, waarin wij verduidelijken dat de term van leugendetector een verkeerd begrip is, omdat het apparaat leugen en waarheid niet onderscheidt, maar louter een ondersteunend bewijsmiddel in strafzaken kan zijn. Wij vinden dus niks nieuws uit. De test wordt vandaag al gebruikt en heeft zijn succes al bewezen.

Wij hebben met het wetsvoorstel door de verschillende aanpassingen en amendementen verschillende checks-and-balances ingebouwd. De test kan alleen op vrijwillige basis, wat belangrijk is. Wie een test aflegt, zal ook uitvoerig, zowel mondeling als schriftelijk, worden geïnformeerd. De betrokkene kan de test ook op elk ogenblik onderbreken. De betrokkene kan ook gewoon weigeren een test af te leggen. In beide gevallen kunnen daaraan geen rechtsgevolgen worden verbonden. Er kan dus ook geen schuldbekentenis in worden gezien.

Er wordt zeker ook voorzien in bijstand van een advocaat. Er kan aan verdachten, getuigen of slachtoffers worden gevraagd een test af te leggen. Die personen kunnen de test ook "zelf vragen".

Wanneer tijdens een polygraaftest spontaan tot bekentenissen wordt overgegaan, wordt de polygraaftest onmiddellijk stopgezet en wordt tot een officieel verhoor overgegaan, met alle daarbij horende garanties, zoals onder andere door de Salduzwet vastgelegd.

Ik wil met dat laatste punt ook meteen ingaan op het laatste amendement, dat mevrouw Bury zopas heeft besproken. Het Hof van Cassatie heeft zelf al geoordeeld dat de test de rechten van verdediging niet schendt. Het ingediende amendement is volgens ons dus ook overbodig. Er staat in onze tekst immers al dat de persoon die aan een test wordt onderworpen, recht op bijstand van een advocaat heeft. Die bijstand bestaat erin dat de advocaat aanwezig kan zijn bij het voorlezen en ondertekenen van het proces-verbaal van toestemming, dus vooraf in de pretest. Hij kan dus ook de voorbereiding en het feitelijke verloop van de polygraaftest in de volgkamer volgen.

Er is dus al een voorafgaand overleg mogelijk. Tijdens de test is dat gewoon niet mogelijk. De ruimte moet neutraal en zonder beïnvloedende factoren zijn om de test correct te laten verlopen.

We snappen uiteraard ook dat de polygraaftest nooit het enige bewijs in een zaak kan zijn. De testresultaten kunnen alleen worden gebruikt om andersoortige bewijzen te ondersteunen. Bovendien zijn er ook categorieën van personen uitgesloten om aan de test deel te nemen. Het gaat dan om zwangere vrouwen, minderjarigen jonger dan 16 jaar en personen die van hun vrijheid benomen zijn, gedurende de eerste 48 uur na hun vrijheidsbeneming. Voor minderjarigen die ouder zijn dan 16 jaar, voorzien we in extra bescherming: zij dienen het proces-verbaal van toestemming te ondertekenen, altijd samen met hun advocaat. Als dus hun advocaat of zijzelf weigeren het te doen, kan de test niet plaatsvinden. De aanpassingen zijn gebeurd via ons amendement; inzake dat principe voor zestienplussers gingen we daarbij enkel in op juridische argumenten na de tweede lezing, om de tekst juridisch correcter te maken.

Vroeger waren personen met een hartaandoening uitgesloten van de test, maar de huidige technieken zijn zo geëvolueerd dat dat geen belemmering meer is. De verantwoordelijkheid om te beslissen of iemand in staat is om een test af te leggen, ligt bij de polygrafist, die daarover een verslag dient te maken.

Wanneer het gaat om de zogenaamde leugendetector, beter de polygraaftest, stellen sceptici steeds weer de betrouwbaarheid ter discussie. We kregen echter in de hoorzittingen voldoende informatie en gegevens over de percentages van accuraatheid van de test. Sommigen spreken over 95 %, maar wij verwijzen naar een prestigieuze studie van de Amerikaanse National Research Council, die op basis van 37 laboratoriumexperimenten en veldstudies op 80 % betrouwbaarheid uitkwam.

Zoals ik net al zei – en dit gebeurt niet veel in wetgeving die nog moet worden goedgekeurd –, is het gebruik van de polygraaf door het Hof van Cassatie in het strafonderzoek al toegelaten, voor zover de betrokkene er vrijwillig aan meewerkt en zich op elk ogenblik kan terugtrekken. Op die manier wordt volgens het Hof van Cassatie het zwijgrecht niet miskend. Het vermoeden van onschuld wordt ook niet miskend; rechtsspraak uit 2006 en 2013 bevestigen dat. We hebben dus alle garanties meegenomen in het wetsvoorstel dat vandaag ter stemming wordt voorgelegd.

Gelet op het feit dat het wetsvoorstel er is gekomen op vraag van mensen uit de praktijk, zowel bij politie als Justitie, en allerhande garanties inbouwt, zijn wij ervan overtuigd dat de tekst een gebalanceerd geheel is waarbij niemands rechten worden geschonden en waarbij de waarheidsvinding en het oplossen van zaken alleen maar baat kan hebben.

Ik dank nogmaals de collega's die onderhavig wetsvoorstel steunen en mee zullen goedkeuren.

Monsieur le président, chers collègues, l'objectif de la proposition de loi est de donner une base légale, base légale réclamée par le secteur professionnel et par la Cour européenne des droits de l'homme.

Des auditions ont eu lieu en 2018. À la lumière de ces auditions, il est apparu que la proposition de loi n'était pas encore au point.

Il s'agit d'une pratique policière acceptée par la jurisprudence. Les opposants aux textes, parmi lesquels les avocats, se demandent si légiférer dans ce domaine est utile et nécessaire, car ils considèrent qu'il existe de nombreuses controverses sur la question de la fiabilité de cette technologie.

Si la proposition de loi est adoptée, le risque est grand de lui voir conférer une validation intrinsèque dans l'esprit des autorités judiciaires et policières, mais aussi dans celui de l'opinion publique.

N'est-il pas dangereux de s'en remettre trop aisément à cette technologie? Il faut aussi prendre en considération le fait que l'expertise judiciaire psychologique pratiquée par des professionnels diplômés n'est pas inscrite comme telle dans le Code d'instruction criminelle.

Plusieurs avocats membres de la commission pénale d'AVOCATS.BE ont pu constater eux-mêmes l'absence intrinsèque de fiabilité du polygraphe dans le cadre de plusieurs dossiers pénaux récents.

Il est également apparu que le test polygraphique n'est pas considéré légalement comme une audition au sens de l'article 47bis du Code d'instruction criminelle. Or, il s'agit bien d'une audition à part entière. Et les législations belge et européenne ont voulu expressément accorder des garanties à la personne auditionnée (cf. la loi Salduz) en permettant en particulier à l'avocat de rappeler à l'intéressée, en cours d'audition, son droit au silence.

La présence de l'avocat lors de l'audition a pour objet de permettre un contrôle du respect du droit de la personne de ne pas s'accuser elle-même, de répondre ou non ou même de se taire, du traitement réservé à la personne interrogée durant l'audition, en particulier pour ce qui concerne l'exercice manifeste de pressions ou de contraintes illicites.

Même si les limites probantes du test polygraphe sont bien définies, le fait de l'introduire dans le Code d'instruction criminelle lui confère une place qui peut donner lieu à confusion, sans avoir toutes les garanties de fiabilité.

Pour ces raisons, il nous semble donc difficile de donner notre voix à ce texte. Voilà pourquoi nous nous abstiendrons.

Monsieur le président, chers collègues, inscrire l'utilisation du polygraphe parmi les modes de preuves légaux pouvant être utilisés dans le cadre d'une enquête pénale n'a, en soi, rien de révolutionnaire puisque la proposition vise, en réalité, à baliser dans la loi une pratique qui existe déjà, mais qui n'a jusqu'ici été régie que par des circulaires de procureurs généraux ainsi que par la jurisprudence.

Cette pratique est pourtant de plus en plus courante. Elle aurait été utilisée plus de 6 300 fois entre 2001 et avril 2019, de sorte qu'un cadre légal clair s'imposait.

Il s'agit d'ailleurs d'une demande expressément formulée par le Comité P, à laquelle l'Association des juges d'instruction s'est déclarée favorable. La Belgique dispose en outre d'une longue expertise en la matière, puisque la polygraphie est aujourd'hui pratiquée par six polygraphistes dûment formés travaillant au sein de la police fédérale centrale, plus précisément au service des Sciences du comportement de la direction centrale de la police technique et scientifique. C'est ainsi que mes collègues de l'Open Vld ont déposé leur proposition de loi pour la première fois en 2017 déjà, sous la précédente législature. Cette proposition a donné lieu à des auditions d'experts, qui ont permis de mettre en exergue les balises qu'il convenait de prévoir.

La question est aujourd'hui de savoir si le cadre prévu dans la nouvelle proposition de loi offre suffisamment de balises pour respecter le subtil et nécessaire équilibre entre, d'une part, les nécessités de l'enquête pénale et la fiabilité des résultat obtenus, et d'autre part, les droits de la défense.

Je tiens d'emblée à préciser que mon groupe est favorable à l'utilisation en tant que telle du polygraphe. C'est la raison pour laquelle j'ai cosigné plusieurs amendements en commission, parmi lesquels ceux qui ont eu pour effet de préciser que le test polygraphique ne peut être réalisé que s'il existe des indices sérieux que les faits punissables constituent un crime ou un délit. De même, ces amendements cosignés disposent que les résultats du test polygraphique ne peuvent être pris en considération qu'à titre de preuve corroborant d'autre moyens de preuve.

J'ai cosigné ces amendements parce que le polygraphe a déjà prouvé son utilité dans des affaires où les preuves sont particulièrement difficiles à apporter, notamment les cas de délits sexuels. Il ne s'agit pas d'apporter une preuve en tant que telle, puisque les résultats du test présentent toujours une marge d'erreur. Les statistiques montrent que 65 à 70 % des personnes testées disent la vérité. Mais il s'agit d'orienter l'enquête pénale en corroborant les éléments de preuves déjà recueillis. C'est d'ailleurs pour cette raison que le principe de subsidiarité a été consacré dans la proposition de loi. Le polygraphe ne peut jamais constituer le but ou le point final de l'enquête. Les preuves doivent être complétées par d'autres éléments.

D'autres principes fondamentaux ont également été consacrés dans la proposition de loi, comme le pouvoir d'appréciation du juge quant à la valeur probante à attacher au résultat du test, ou encore la collaboration volontaire de l'intéressé, de sorte que le refus de s'y soumettre n'entraînera pas d'effets juridiques et ne pourra pas être considéré comme une preuve de culpabilité. De même, le test peut être interrompu à tout moment, en ne produisant aucun effet juridique. De plus, la proposition précise que la personne doit se trouver dans de bonnes conditions physiques et mentales.

Il va en effet de soi qu'un mythomane, un schizophrène ou encore une personne qui serait sous l'influence de drogues ou de l'alcool ne peut pas participer à un tel test.

Il n'en demeure pas moins que deux points du texte nous posent fondamentalement problème, ce qui nous oblige à nous abstenir lors du vote sur l'ensemble du texte tout à l'heure. Le premier point, c'est le fait que la personne ne pourra être assistée par son avocat qu'avant et après le test, mais pas pendant ce test. L'avocat ne pourra en tout cas pas être à ses côtés, mais dans un local de régie, et ne pourra donc ni intervenir directement durant le test, ni l'interrompre.

Tout ceci découle d'une controverse qui existe finalement au sujet de la nature même de la polygraphie, à savoir s'il s'agit ou non d'une audition au sens de l'article 47bis du Code d'instruction criminelle, qui y adjoint l'assistance d'un avocat.

À cet égard, nous souscrivons à l'avis qui a été donné tant par AVOCATS.BE que par l'Association des juges d'instruction, selon lesquels le test polygraphique constitue une audition à part entière, au cours de laquelle des questions substantielles concernant les faits de la cause sont posées à la personne concernée, auxquelles celle-ci est amenée à répondre, de sorte que toutes les garanties que le législateur tant européen que belge ont expressément voulu accorder à la personne auditionnée doivent également présider au déroulement de l'audition sous polygraphe.

À ce sujet, lors de son audition en commission de la Justice en avril 2019, M. Cornelis, qui est le représentant du service des Sciences du comportement de la police fédérale, a lui-même souligné que "la polygraphie ne peut être appliquée que moyennant la coopération volontaire de la personne, avec le maintien de tous ses droits dans le cadre des lois Franchimont et Salduz".

Comme l'a souligné l'Association des juges d'instruction, l'impossibilité pour l'avocat d'interrompre le test pose un vrai problème de constitutionnalité en ce qu'une audition normale pourrait être interrompue à la demande d'un avocat, mais pas lorsqu'il s'agirait d'une audition sous polygraphe.

Le deuxième point qui nous pose fondamentalement problème, c'est la possibilité de soumettre un mineur, dès l'âge de ses 16 ans, à un test de polygraphie.

Comme l'a souligné Yves Liégeois du Collège des procureurs généraux lors de son audition en avril 2019, le test polygraphique n'est pas recommandé pour les mineurs. S'il venait à être prévu malgré tout dans la loi, l'assistance d'un avocat devrait alors être obligatoire. Pourtant, malgré le fait que le mineur ne puisse renoncer à l'assistance d'un avocat, l'on considère dans la proposition de loi que la signature d'un procès-verbal de consentement par ce mineur et son avocat suffirait pour priver le mineur de son droit à l'assistance d'un avocat au moment de l'audition.

Un tel dispositif est selon nous contraire à la lecture des droits de l'enfant qui est faite par le Comité des droits de l'enfant de l'ONU selon laquelle, pour que les enfants soient valablement entendus, les États ont l'obligation de leur fournir une assistance juridique adaptée, notamment par l'intermédiaire d'avocats. Le Comité précise d'ailleurs que le mineur, en raison de sa plus grande vulnérabilité, doit être accompagné d'un avocat à toutes les étapes de la procédure judiciaire et non à certaines d'entre elles.