Proposition 55K2316

Projet de loi portant sur la contribution belge au financement de l'annulation de la dette consentie par le Fonds Monétaire International au profit de la Somalie.

General information ¶

Submitted by

Vivaldi

Submission date

Nov. 18, 2021

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

Somalia development aid public debt debt reduction

Voting ¶

Voted to adopt

Groen CD&V Vooruit Ecolo LE PS | SP Open Vld MR

Voted to reject

LDD VB

Abstained from voting

DéFI N-VA PVDA | PTB

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

Dec. 16, 2021 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

Madame la présidente, je renvoie au rapport écrit.

Mevrouw de voorzitter, wij hebben dit al uitgebreid bediscussieerd in de commissie, maar ik wil toch nog een aantal zaken aanhalen. We hebben hier een stuk voorliggen dat uiteindelijk via het IMF kwijtschelding verleent aan het land Somalië. Het IMF functioneert hier eigenlijk als een soort van globaal financieel herverdelings- en transfermechanisme, waarbij een aantal rijkere lidstaten opdraait voor de achterstallige betalingen van armere lidstaten. Zo staat het ook letterlijk in de algemene toelichting, ik citeer: "Daarnaast werd ook nog gerekend op additionele bilaterale bijdragen van de landen met de sterkste economieën, om een eerlijke lastenverdeling te waarborgen en te vermijden dat een financieringstekort optreedt."

Allemaal goed en wel, dat is mooi geformuleerd, maar men kan Somalië bezwaarlijk als een normale staat beschouwen. Eigenlijk is dat een soort failed state. Er is ontwrichtend geweld in dat land door een burgeroorlog tussen verschillende clans en subclans. Bovendien kreeg de islamitische groepering Al-Shabaab voet aan de grond in Somalië. Het land is dus ondertussen in een vicieuze cirkel van destabiliserend geweld terechtgekomen. Bijgevolg is zowel de fysieke als de financiële veiligheid garanderen in Somalië een utopie. Dat zijn trouwens niet onze woorden, maar de woorden van oorlogsjournalist Rudi Vranckx minder dan een jaar geleden.

Het land staat op de allerlaatste plaats op de corruptie-index van Transparency International. Door de afwezige overheid worden publieke middelen door deze clans, die het land eigenlijk besturen, voor privédoeleinden gebruikt. Er wordt smeergeld gevraagd voor basisdiensten. Politieke zelfbediening voor de clans is er de regel. Maffiabendes eisen beschermingsgeld van burgers door aanhoudend geweld. Omwille van al die corruptie wordt het natuurlijk moeilijker voor een overheid om efficiënt bestuur te organiseren. Kortom, het getuigt eigenlijk van een ongezonde portie naïviteit en moedwillige blindheid om in Somalië enig perspectief van stabilisatie te zien.

De historische opportuniteit voor Somalië van economische stabiliteit, inclusieve groei en armoedebestrijding lijkt nog lang niet in zicht, niettegenstaande de verwachtingen in het voorliggende wetsontwerp.

De vele regimes die het land rijk is, zijn door en door corrupt en doen niet wat van hen verwacht kan worden. Schulden kwijtschelden zou dan ook een fout signaal zijn, dat de Somalische overheden niet zou aanzetten tot drastische hervormingen van hun beleid. Dat geeft immers de boodschap dat geld lenen voor Somalië uiteindelijk gratis is, vooral op kosten van de Westerse IMF-leden. Het land zal dan ook geen incentives krijgen om zijn middelen niet te verkwisten aan zelfbediening maar om in plaats daarvan duurzame investeringen te doen, bijvoorbeeld in sociale zekerheid, onderwijs, infrastructuur en dergelijke meer.

Om deze redenen zal onze fractie wat hier voorligt niet goedkeuren.

Madame la présidente, annuler la dette consentie par le Fonds Monétaire International (FMI) à la Somalie, si on défend la solidarité entre les peuples, comme c'est mon cas et comme c'est notre cas, semble une évidence. Pourtant, il y a pas mal de remarques à formuler sur ce texte.

D'abord, dans l'exposé des motifs, on parle d'annulation de la dette de la Somalie. En fait, quand vous regardez le contenu et l'exposé des motifs, il n'est question que d'un allègement de cette dette. Pour pouvoir prétendre à cet allègement, la Somalie doit remplir plusieurs conditions. C'est d'ailleurs assez paradoxal car le pays doit d'abord apurer ses arriérés. En réalité, on dit qu'il s'agit d'une annulation de la dette, mais la Somalie doit d'abord payer pour pouvoir bénéficier de l'allègement de sa dette.

Voilà ce qu'en dit le Comité pour l'Abolition des Dettes illégiTiMes (CADTM): "En exigeant le remboursement des arriérés et en appliquant des pénalités de retard sur de si anciennes créances, le comportement du FMI et du Club de Paris vis-à-vis de ses débiteurs officiels n'est finalement pas si éloigné de ceux des fonds vautours." M. Laaouej connaît bien les fonds vautours, il avait fait une proposition sur le sujet, proposition qui est d'ailleurs passée.

Je poursuis la citation du CADTM: "En résumé, pour se désendetter, il est indispensable, selon leurs conditions, de s’endetter davantage au préalable". C'est d'ailleurs ce qui est expliqué dans l'exposé des motifs, où on lit que l'Italie a accordé un crédit-pont à la Somalie pour apurer les arriérés.

Une autre condition est formée par les plans d'ajustement structurel. En effet, le pays va devoir conclure un accord impliquant un tel plan, réforme dont ceux qui suivent un peu la politique du FMI connaissent le caractère dévastateur pour les populations auxquelles elle s'applique, tout en étant profitable aux multinationales occidentales. De plus, cet allègement est limité. Ce n'est qu'ensuite que la dette pourra partiellement être annulée – annulation qui ne portera que sur l'encours qui sera limitée à la partie dite "non APD" (aide publique au développement). On distingue en effet les dettes APD, aux taux d'intérêt bas, et les dettes non APD, dont les intérêts sont fixés par les marchés financiers.

En définitive, il ne s'agit pas d'un cadeau qui est accordé à ce pays. Le CADTM analyse comme suit cette annulation de dette: "Lorsqu'elles sont à l'initiative des créanciers, les annulations de dette ne prennent pas en compte les responsabilités de ces derniers dans les situations traversées par les pays endettés. Par ailleurs, elles sont toujours accompagnées d'un lot de conditionnalité politique et économique à même de satisfaire leurs intérêts: plan d'ajustement structurel, accord de libre-échange et conversion de dettes en investissements représentent quelques-uns des outils à disposition des créanciers pour garder leur emprise sur ces pays."

Il convient aussi de s'interroger sur l'origine de cette dette. D'où vient-elle? En l'espèce, le CADTM nous indique que le Royaume-Uni et l'Italie ont légué une dette coloniale à la Somalie, sans que de réelles réparations n'aient été entreprises depuis lors. Ensuite, la Somalie a été soumise à une dictature militaire soutenue par des puissances étrangères. Puis, au tournant des années 90, les États-Unis ont soutenu différents "seigneurs de guerre" afin de protéger les intérêts pétroliers, notamment ceux de l'entreprise CONOCO. Toujours selon le CADTM, les États-Unis ont ainsi probablement contribué à l'alimentation des guerres ayant déstructuré ce pays.

Au final, et c'est encore une conclusion du CADTM, mais que nous partageons: "Issues de régimes dictatoriaux, contractées contre l'intérêt du peuple et dans l'intérêt personnel des dirigeants et de personnes proches du pouvoir, et dont les créanciers connaissent la destination des fonds prêtés, ces dettes sont par nature odieuses et illégitimes; et de telles dettes doivent être répudiées".

Het is een discussie die we ook al gehad hebben in de commissie, waar ik op al deze opmerkingen en vragen al een antwoord heb gegeven.

In de commissie werd heel duidelijk gesteld dat we niet ontkennen dat Somalië uiteraard met een aantal problemen kampt, maar er werd ook aangegeven dat de kwijtschelding een voorwaarde is voor het IMF om een meer gerichte monitoring te doen. Een aantal voorwaarden, gericht op de vermindering van de armoede, zijn het voorwerp geweest van overleg met Somalië.

De Belgische bijdrage waar daarnet naar verwezen is, is een bijdrage in die financiering en bedraagt minder dan 1 %. Uiteraard zullen wij, en zeker het IMF, de situatie van nabij opvolgen, ook wat betreft de vastgelegde voorwaarden.

Mijnheer de minister, het fundamentele probleem is dat men de redenering omdraait, zowel in dit stuk als bij het IMF. Men doet alsof de onmiskenbare schulden van Somalië aan de basis zouden liggen van de falende Somalische economie en maatschappij. Niets is minder waar natuurlijk.

De oorzaken waarom Somalië een failed state is, heb ik al opgesomd: een gebrek aan overheidsgezag en aanhoudend geweld, vooral onder invloed van het islamterrorisme. Het zijn niet de schulden, maar wel de verschillende clans, de terroristen, de endemische corruptie en het falende centrale gezag die de economische groei tegenhouden. Zolang men de oorzaak niet wegneemt kan men blijven schulden kwijtschelden aan zo'n land, maar gaat men het nooit oplossen. Men moet eerst zorgen dat de fundamentele oorzaken van die problemen worden aangepakt alvorens men schulden kwijtscheldt, anders wordt het een onophoudelijke spiraal van schulden die worden opgebouwd en opnieuw worden kwijtgescholden.