Proposition 55K3570

Projet de loi modifiant la loi du 29 avril 1999 relative à l'organisation du marché de l'électricité par rapport au gestionnaire du réseau.

General information ¶

Submitted by

Vivaldi

Submission date

Sept. 19, 2023

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

shareholder business management electrical energy energy policy energy grid

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

Oct. 19, 2023 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

De rapporteur, mevrouw Kim Buyst, verwijst naar het schriftelijk verslag. De heer Ravyts heeft het woord in de algemene bespreking.

Mevrouw de voorzitster, het is voor mij bijna onmogelijk om hier een uiteenzetting te houden als de minister niet aanwezig is bij de bespreking van haar wetsontwerp. Ik wil met haar in gesprek gaan en haar ondervragen over de verschillende onderdelen van het wetsontwerp. Ik zou willen dat de minister gevorderd wordt.

De minister is onderweg. De behandeling van de teksten verloopt snel vandaag. Ze komt hierheen.

Het lijkt mij aangewezen om de minister hier te krijgen. Het is bijzonder onwerkbaar om hier een betoog te houden dat enige tijd zal duren, wanneer de minister mijn vragen niet kan beantwoorden. Dat heeft geen enkele zin.

De regering wordt hier vertegen­woordigd door de heer Dermagne.

De heer Dermagne zal dus antwoorden op de vragen inzake Elia. Dat wordt nog heel boeiend.

Mevrouw de voorzitster, op de Conferentie van voorzitters werd er ooit op aangedrongen dat de betrokken minister aanwezig zou zijn. Als u zegt dat zij op weg is, weten we dan hoelang het nog duurt, eer ze hier is? Het getuigt van respect voor de sprekers in kwestie dat de betrokken minister er is.

La ministre est en route. Je veux bien suspendre quelques minutes en l'attendant.

(La ministre Tinne Van der Straeten entre dans l'hémicycle)

Ah, la voilà. Il ne s'est agi que de quelques secondes finalement.

Mevrouw de minister, ik wilde u niet opjagen, maar we gaan graag met elkaar in discussie.

Dit wetsontwerp vindt zijn oorsprong in de interne reorganisatie van Elia Group, waarmee zij haar gereguleerde en niet-gereguleerde activiteiten van elkaar wil scheiden. Die reorganisatie is er gekomen op verzoek van de CREG op basis van vigerende Europese verordeningen en richtlijnen betreffende ontvlechting.

Iedereen moet zich ervan bewust zijn dat de energietransitie enorme investeringen in de energievervoersinfrastructuur vergt. Het gaat dan niet alleen om het elektriciteitsnet, maar ook om het vervoer van nieuwe hernieuwbare moleculen als waterstof. Dit wetsontwerp zorgt ervoor dat bepaalde ondernemingen in de aardgassector gemakkelijker toegang krijgen tot nieuw kapitaal via het aandeelhouderschap van de netbeheerder. Gelet op de grote uitdagingen van de energie­transitie, kan op termijn een structurele toenadering tussen Publi-T – de referentie­aandeelhouder van Elia – en Publigas – de referentieaandeelhouder van Fluxys – mogelijk worden.

Die energietransitie zal de overheden ertoe verplichten om het volledige energiesysteem te bekijken en te onderzoeken hoe de verschillende energievectoren geïntegreerd kunnen worden. Hierdoor zou wel eens de onontkoombare conclusie naar boven kunnen komen dat men naar een systeem met één netbeheerder moet gaan met één tak voor moleculen en één tak voor elektronen.

Mevrouw de minister, de rol van de netbeheerders in de transitie is bijzonder belangrijk. In 2019 heeft uw voorgangster een nieuwe operationele licentie voor Elia goedgekeurd. Deze hernieuwde overeenkomst voor het uitbaten van het transmissienet in dit land ging in voege in september 2022 en heeft een looptijd van 20 jaar. Niemand hier staat erbij stil, maar het is zo dat de overheid en uiteindelijk ook de verkozenen van het volk een strategisch iets als ons transmissienet in handen geven van beursgenoteerde exploitatie­maatschappijen die eigenlijk ook meer doen dan louter investeren in infrastructuur. De activiteiten van de netbeheerder worden steeds complexer; we zijn het daarover eens.

Met betrekking tot het tariferingsdossier moeten wij volledig rekenen op de CREG die als toezichthouder over de gereguleerde activiteiten moet controleren in welke mate de geplande tarieven voor de volgende jaren en het hele rendementsdebat elkaar beïnvloeden. Het is een complex tariferingsdossier. We weten dat Elia aanzienlijke middelen ter dekking van haar exploitatiekosten vraagt. Het is zelfs voor de eerste keer dat de discussie zo lang duurt tussen de CREG en Elia.

Ik weet wel dat we hier nog niet te maken hebben met de Nederlandse toestanden, met een verzadigd elektriciteitsnet, waarbij de netbeheerders afspraken maken met bedrijven en de standaard een flexibel contract wordt voor bedrijven en 24 uur elektriciteitsvervoer voor bedrijven een luxeproduct wordt met een hogere prijs. Toch blijkt uit een nieuw rapport van het Internationaal Energieagentschap dat de Belgen op hun elektriciteitsfactuur de hoogste nettarieven betalen ter wereld. In 2021 betaalde een gezin in dit land 280 euro per megawattuur op zijn totale stroomfactuur. Daarvan ging 95 euro naar nettarieven. Het ligt hier dubbel zo hoog als het gemiddelde in de ontwikkelde economieën. U zal dan ook begrijpen dat wij ons zorgen maken over de gevolgen van de investeringsplannen van zowel Fluvius als van Elia.

Elia wil het aandeel van de netwerkkosten op de energiefactuur met maar liefst 80 % opgetrokken zien, van ongeveer 47 euro per jaar voor een gemiddeld gezin naar ongeveer 84 euro per jaar.

Voor onze fractie is het vraagstuk van het rendement van Elia een complexe zaak, die niet – zoals u en vooral uw fractie het voorstellen – eenvoudig kan worden opgelost door te zeggen dat de verhoging van de Eliatarieven onomkeerbaar is gelet op de broodnodige investeringen in de energietransitie, maar dat het gecompenseerd zal worden door een hervorming van de accijnzen op elektriciteit. Ik vind die houding te gemakkelijk. Zij ligt inderdaad in de lijn van de recente regeerverklaring: vanaf 2028 wordt elektriciteit goedkoper gemaakt en gasgebruik duurder. Maar van de accijnzen op stookolie blijft de regering wel af, wegens de Waalse realiteit. Ik vind dat allemaal te gemakkelijk.

Ik vind, mevrouw de minister, dat de koninklijke besluiten waarop de tariefmethodologie van de CREG berust, nader moeten worden ontleed. Moet men dat allemaal niet eens van naderbij bekijken, vraag ik mij af. Is dat allemaal wel 100 % transparant? Ik weet wel dat de winsten uit de gereguleerde activiteiten op zich ook gereguleerd zijn via de CREG, maar ik ga ervan uit dat de regulator zich toch op wetgeving baseert, op de koninklijke besluiten ter zake. Zijn die in een gewijzigde operationele context van de netbeheerder niet aan een herziening toe? Uiteindelijk gaat het over de dividenden van de steden en de gemeenten, het controle­aandeelhouderschap in Elia van de overheidsholding Publi-T.

Nog niet zo lang geleden, in 2016, was er op het Vlaamse niveau een discussie over de Chinezen die in het Vlaamse net wilden binnenbreken, toen nog in Eandis. Ik meen dat de gezamenlijke overheden in dit land ervoor moeten zorgen dat ons netwerk in geen geval in buitenlandse handen terechtkomt. Het gaat dus om het creëren van voldoende publieke middelen die voorhanden moeten zijn om uitdagingen als de energietransitie aan te gaan.

Er zijn blijkbaar allerlei plannen om de gemeentelijke inspanning aan te vullen via onder andere de Federale Participatie- en Investerings­maatschappij (SFPIM), die zou instappen in Publi-T, en op Vlaams niveau de Participatie­maatschappij Vlaanderen (PMV), die samen met de Vlaamse Energieholding een nieuwe holding zou oprichten. Ik zal u daarover volgende week meer in detail ondervragen. In ieder geval is het duidelijk: om de overheden in dit land hun belangen te laten aanhouden, is er 2 miljard euro nodig.

De operatie moet het in ieder geval mogelijk maken dat Elia verankerd blijft in België en dat het belang van Publi-T de komende jaren niet verwatert. Ik denk dat de Elia Group van strategisch belang is voor de Belgische economie. Hij biedt trouwens een stabiel rendement aan de investeerders. Misschien zult u antwoorden dat dit iets is voor collega Van Peteghem, maar het is ook aan de vrouw met een visie op energiebeleid – zoals de toekomstige baas van bpost u ooit op een onbewaakt moment omschreef – om hierover de nodige inzichten te ontwikkelen.

Trouwens, over herzieningen gesproken, u hebt zelf gezegd dat u een grotere rol voor de overheid wil in het federaal ontwikkelingsplan van Elia, onder meer voor de totstandkoming van de scenarioplannen en de daaraan gekoppelde berekeningen. U hebt zelfs een wetswijziging aangekondigd. U hebt teksten, maar er is blijkbaar nog geen consensus binnen de regering. De vraag is of er hiervoor nog stappen kunnen worden gezet tijdens deze legislatuur.

We zullen dit wetsontwerp goedkeuren, maar corporate governance moet ons ook eens laten nadenken over wat wij willen met deze netbeheerder. Wat willen wij als politici, als verkozenen des volks, die toch bekommerd moeten zijn over de nettarieven en de impact op de factuur, daarrond doen aan wetgeving? Wat willen wij doen rond dat rendement? Ik weet dat het een complexe zaak is. Dat heeft natuurlijk ook te maken met het aandeelhouderschap van steden en gemeenten en met het rendement, wat altijd een gevoelige kwestie is.

Het gaat ook over de nettarieven voor de bedrijven, nietwaar mijnheer Leysen? U hebt er als commissievoorzitter samen met mij op aangedrongen dat de CREG na het allerheiligen­reces naar de commissie zou komen om over die zaak te spreken. Ik hoop dat we van de CREG een aantal technische verduidelijkingen krijgen over hoe zij omgaan met bijvoorbeeld billijke winst.

Mevrouw de minister, laten we niet blind zijn voor de financiële impact van de netinvesteringen door de netbeheerder. Laten we niet vergeten dat we tegen de achtergrond van dit wetsontwerp met deze energietransitie niet aan een gewone marathon zijn begonnen, maar aan een dagenlange loopwedstrijd. Daarmee verwijs ik naar een van de boeken van de gevierde Amerikaanse auteur Stephen King. Het is dan wel een horrorauteur, de man is bijzonder populair en veel van zijn boeken zijn ondertussen verfilmd. In het boek De marathon evoceerde hij een loopwedstrijd die blijkbaar oneindig lang duurde en zich afspeelde in een totalitaire omgeving, waarbij er onder de deelnemers talrijke slachtoffers vielen, namelijk degenen die fysiek niet meer meekonden en degenen die zich niet aan de regels van het spel konden houden. Die deelnemers werden permanent gemonitord en omgeven door soldaten die meereden langs het parcours. U moet het boek zeker eens lezen als het over de energietransitie gaat. Het is een doordenkertje.

Dank u voor uw aandacht.

Mijnheer Ravyts, om met uw doordenkertje te starten, ik vind het een goed gevonden beeld. De energietransitie is geen marathon, maar een dagenlange loopwedstrijd, eigenlijk een ultraloop, waarbij men gedurende een zeer lange periode over een goed uithoudingsvermogen zal moeten beschikken om een zeer ambitieuze afstand af te leggen. Dat is voor de energietransitie vandaag ook het geval, want we moeten, weliswaar in een heel korte tijdspanne, veel investeringen doen in een moeilijke context. Die investeringen zullen ook langere tijd volgehouden moeten worden.

Op onze weg bevinden zich heel wat obstakels en uitdagingen. U hebt het voorbeeld gegeven van Nederland, waar een standaardcontract door het uitblijven van investeringen in het elektriciteitsnet een flexibel contract is. Wie krijgt nog een investering gefinancierd als hij voorafgaand niet weet of hij standaard kan aansluiten op het net, terwijl de standaard juist is dat hij afgeschakeld kan worden vanwege congestie, bovendien zonder vergoeding? In zo'n context kunnen investeringen inderdaad niet. Daarom is het uitwerken van een visie ter zake inderdaad aan de orde. Ik ben zeker uw discours niet ongenegen als u zegt dat we niet met slechts enkele elementen rekening moeten houden, maar de grotere samenloop dienen te bekijken.

Met betrekking tot wat u zegt over de nettarieven op de factuur, ik heb dat rapport ook gelezen. Sta me toe om even de context te schetsen. In het kader van de energienorm laten wij dat jaarlijks in kaart brengen door de CREG. De CREG heeft aangegeven dat er op dit moment geen competitiviteitsissue is. Het zou kunnen komen, aldus de CREG, doordat het opnieuw geëvalueerd moet worden aan de hand van de nieuwe tarieven voor Elia, die nog goedgekeurd moeten worden. Ik heb overigens aangekondigd dat wij daarvoor een wetgevende basis zullen klaarzetten, waarin we bepalen wat energie-intensieve industrie inhoudt, om die competitiviteit te kunnen vermijden. Op die manier proberen we daarop te anticiperen. Ten aanzien van de burgers willen we anticiperen door de accijnzen op elektriciteit, die toch echt hoog zijn, te verlagen.

Voor mij eindigt het daar niet mee. Ik denk dat we een holistische visie nodig hebben, eerst en vooral op Europees niveau, op hoe wij onze netwerken, die we absoluut nodig hebben, gaan financieren.

Ik ben er echt van overtuigd dat wij dat niet langer kunnen doen met een louter nationale benadering, elk in zijn eigen land, met zijn eigen regulator en netbeheerder, binnen de eigen grenzen. Wij gaan immers meer en meer energie uitwisselen, bijvoorbeeld als wij van de Noordzee de grootste elektriciteitscentrale maken. Er zullen dan landen zijn die veel gaan exporteren, zoals Denemarken, Letland en Litouwen, en landen die zullen moeten importeren. België en Duitsland zijn traditioneel de landen die daar gevoerd worden. Hoe organiseert men die solidariteit? Wij hebben daar vandaag nog geen kader voor. Vandaag bestaat het kader erin te kijken binnen de eigen landsgrenzen en uitwisseling bilateraal te bekijken, terwijl het voordeel hier geleverd wordt voor het hele Europese continent.

De Europese Commissaris voor Industrie heeft aangekondigd dat hij wil komen met een grid development action plan. Dat is een actieplan voor de uitbouw van het netwerk. Ik heb daarover morgen een meeting met hem. België gaat immers vanaf 1 januari het voorzitterschap waarnemen van de Raad. Wij zullen hierover nog van gedachten kunnen wisselen in het kader van de beleidsnota en wellicht zullen er ook specifieke sessies zijn in het kader van het voorzitterschap. Strategische autonomie en energiezekerheid liggen in het hart van het Belgisch voorzitterschap. Wij willen dit promoten voor de strategische agenda van de volgende Commissie. Dat gaat dan over hoe wij omgaan met de zeeën en over welke infrastructuur wij nodig hebben op zee. Dat is daar een belangrijk onderdeel van. Het gesprek met Europees Commissaris Sefcovic is daarvoor zeer belangrijk.

Wij hebben absoluut een meer holistische visie nodig op Europees niveau. Dan moeten wij in eigen land een realiteit gaan creëren met betrekking tot de netbeheerders en hun aandeelhouders. Wij hebben het vandaag over Elia, maar ook Fluxys zal omvangrijke investeringen moeten doen voor de aanleg van het waterstofnetwerk. Wij moeten bekijken hoe zij die investeringen kunnen doen en wat de rol kan zijn van de FPIM, de PMV en de overheid om die energie in eigen handen te kunnen houden.

U hebt niet onterecht verwezen naar de rol van China. Wij hebben daar inderdaad een voorbeeld van gehad wat betreft netwerkinfrastructuur, maar evengoed wat betreft productie-infrastructuur. Herinner u dat er voor de gascentrale die wordt gebouwd door ENGIE werd gewerkt met een Chinese subcontractor. Dat contract is ook beëindigd. De relatie met China is heel belangrijk, zeker vanuit de invalshoek van cybersecurity. Wij hebben daaromtrent ook nieuwe wetgeving geïmplementeerd waarvoor extra mensen zijn aangeworven, de zogenaamde NIS-wetgeving. Daaraan zullen wij ook bijzondere aandacht geven, bijvoorbeeld als wij de tender uitwerken voor de Prinses Elisabethzone.

Ik ben van mening dat het ontwerp dat vandaag ter stemming wordt voorgelegd daarvoor nodig is, maar dat hebt u ook niet ontkend.

Ik volg u wanneer u zegt dat, aangezien we deze stap zullen zetten, we niet meer fundamenteel moeten nadenken over wat er op ons afkomt. Hebben wij voor de duurloop waaraan we begonnen zijn instellingen die mee zijn, die klaar zijn en op de hoogte zijn? We zullen immers sterke netbeheerders nodig hebben om ervoor te kunnen zorgen dat wij standaardaansluitingen kunnen aanbieden aan bedrijven, ontwikkelaars en mensen die productiecapaciteit willen uitbouwen. Als wij standaardaansluitingen kunnen geven en er dus geen zorg over congestie is, zal dat in fine ook een milderend effect hebben op de elektriciteitsprijs. Het is dus absoluut een topic om verder over na te denken.

Ik heb ook begrepen dat de commissie nog met de CREG zal spreken over de tariefmethodologie. Vanuit verschillende hoeken – de netbeheerder zelf, de regulator, het Parlement en de regering – zullen wij daaromtrent toch een aantal inzichten moeten samenbrengen, misschien ook voor de strategische agenda van de volgende regering.