plenum van 2020-03-05 14:19:00+00:00 in Chamber of representatives

General information

Full name: plenum van 2020-03-05 14:19:00+00:00 in Chamber of representatives
Type: plenum
URL: https://www.dekamer.be/doc/PCRI/html/55/ip026x.html
Parliament: Chamber of representatives

You are currently viewing the advanced reviewing page for this source file. You'll note that the layout of the website is less user-friendly than the rest of Demobel. This is on purpose, because it allows people to voluntarily review and correct the translations of the source files. Its goal is not to convey information, but to validate it. If that's not your goal, I'd recommend you to click on one of the propositions that you can find in the table below. But otherwise, feel free to roam around!

Propositions that were discussed

Code	Date	Adopted	Title
55K0897	18/12/2019	✔	Projet de loi modifiant la loi du 26 janvier 2006 relative à la détention des stocks obligatoires de pétrole et des produits pétroliers et à la création d'une agence pour la gestion d'une partie de ces stocks et modifiant la loi du 10 juin 1997 relative au régime général, à la détention, à la circulation et aux contrôles des produits soumis à accises et la loi du 13 juillet 1976 portant approbation de l'Accord relatif à un programme international de l'énergie, et de l'Annexe, fait à Paris le 18 novembre 1974.
55K0950	22/01/2020	✔	Projet de loi contenant le règlement définitif des budgets d'organismes d'intérêt public pour l'année 2015.
55K0822	28/11/2019	?	Proposition de résolution demandant le déblocage de l'indexation des montants annuels destinés au Fonds Gaz et Électricité, demandant une révision tant de la hauteur que du mécanisme d'indexation de ces mêmes montants ainsi qu'une révision du mode de financement de ce Fonds.
55K0523	02/10/2019	✔	Projet de loi visant à modifier la législation relative à l'euthanasie.

Discussions

You are currently viewing the English version of Demobel. This means that you will only be able to review and correct the English translations next to the official text. If you want to review translations in another language, then choose your preferred language in the footer.

Discussions statuses

ID	German	French	English	Esperanto	Spanish	Dutch
#0	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#1	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#2	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#3	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#4	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#5	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#6	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#7	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#8	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#9	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#10	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#11	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#12	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#13	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#14	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#15	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#16	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#17	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#18	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#19	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#20	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#21	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#22	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#23	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#24	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#25	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#26	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#27	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#28	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#29	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#30	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#31	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#32	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#33	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#34	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#35	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#36	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#37	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#38	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#39	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#40	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#41	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#42	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#43	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#44	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#45	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#46	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#47	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#48	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#49	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#50	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#51	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#52	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#53	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#54	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#55	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#56	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#57	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#58	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#59	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#60	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#61	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#62	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#63	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★

#0

#1

Official text

                    
                    Collega's, in 2002 was België een pionier inzake euthanasie. De wet die toen werd aangenomen maakte het mogelijk onder strikte wettelijke voorwaarden voor een waardige dood te kiezen.

In de afgelopen 18 jaar werden de praktische grenzen van die wet verschillende keren duidelijk gemaakt, door patiënten, burgers, actieve verenigingen en artsen. Zeker het wettelijk kader voor de wilsverklaring is vandaag verre van perfect en aangepast aan de noden. Wij vonden het dus noodzakelijk de wet alvast op dit punt te corrigeren en te verbeteren.

Tot vandaag is de wilsverklaring vijf jaar geldig vanaf het moment dat zij wordt opgesteld. Vele patiënten en artsen, en ook wij, vinden dat niet logisch. Zijn visie uitspreken over een waardige dood heeft niets met termijnen te maken. Het gaat over een overtuiging, een wens, een weloverwogen keuze. Die kan men niet in termijnen gieten.

Het is even onlogisch als een huwelijk beperkt maken in de tijd en bijvoorbeeld bij het jawoord te vermelden dat het maar om een verbintenis voor vijf jaar zou gaan. Als men er op zijn dertigste of zijn zevenenveertigste van overtuigd is dat men niet meer wil leven als men in een onomkeerbare coma terechtkomt, is men dat wellicht tien of vijftien jaar later ook nog. Tenzij men zich bedenkt. Dat kan natuurlijk altijd.

De cijfers leren ons dat in de voorbije tien jaar 382 mensen hun wilsverklaring inzake euthanasie hebben ingetrokken. Daar komen wij aan tegemoet, want men kan zijn wilsverklaring op elk moment aanpassen of weer intrekken.

Door geen termijn meer te plakken op de wilsverklaring maken wij van de meest logische keuze de standaardoptie.

Is die verandering nodig? Ja. Want de cijfers van de FOD Volksgezondheid tonen aan dat van de bijna 130.000 Belgen die in de voorbije tien jaar zo'n verklaring hebben opgesteld, van bijna 30.000 nog levende Belgen de wilsverklaring vervallen is. Alleen vorig jaar al zouden meer dan 7.000 Belgen hun wilsverklaring hebben moeten vernieuwen.

Een vervallen wilsverklaring betekent wel dat de dokters niet meer aan de wens van de patiënt tegemoet kunnen komen als die in een onomkeerbare coma terechtkomt. Met dat probleem willen wij komaf maken door ons wetsvoorstel.

Translated text

In 2002, Belgium was a pioneer in euthanasia. The law that was then adopted made it possible to choose a worthy death under strict legal conditions.

Over the past 18 years, the practical boundaries of that law have been made clear several times, by patients, citizens, active associations and doctors. Certainly the legal framework for the declaration of will today is far from perfect and adapted to the needs. We therefore found it necessary to correct and improve the law already on this point.

The declaration of will is valid for five years from the moment it is drawn up. Many patients and doctors, including us, find this not logical. His vision of a worthy death has nothing to do with deadlines. It is about a belief, a desire, a well-considered choice. It cannot be placed in deadlines.

It is just as illogical as limiting a marriage in time and, for example, mentioning in the ja-word that it would only be a commitment for five years. If one is convinced at the age of thirty or forty-seven that one does not want to live anymore if one falls into an irreversible coma, one may still be so ten or fifteen years later. Unless you think about it. Of course, it can always be.

The figures show us that in the last ten years 382 people have withdrawn their declaration of will regarding euthanasia. This is what we meet, because one can modify or withdraw his declaration of will at any time.

By no longer sticking a deadline on the declaration of will, we make the most logical choice the default option.

Is this change needed? and yes. For the figures of the FOD Public Health show that of the ⁇  130,000 Belgians who have drawn up such a declaration in the last ten years, of almost 30,000 still living Belgians, the declaration of will has fallen. Last year alone, more than 7,000 Belgians had to renew their declaration of will.

A decayed declaration of will means that doctors can no longer meet the patient's wish if he falls into an irreversible coma. We want to solve this problem with our bill.

#2

Official text

                    
                    Op ons oorspronkelijk wetsvoorstel over de onbeperkte geldigheidsduur van de wilsverklaring dienden collega's van Open Vld en PS nog amendementen in om aan de gewetensclausule te sleutelen. Wij hadden hierover constructieve gesprekken in een geest van open samenwerking, waarvoor dank. Ik laat het dan ook over aan de collega's uit de commissie om hun bijdrage aan ons wetsvoorstel zelf toe te lichten.

Een wilsverklaring geeft ons een stem over het levenseinde op het moment dat men er zelf niet meer toe in staat is. Dat staat al 18 jaar zo in de wet. Die stem mag in mijn ogen niet afhangen van de dag, de maand of het jaar waarin men in die onomkeerbare coma terechtkomt. Het heeft dus geen zin om hiervoor een administratieve verplichting op te leggen, waardoor men de wilsverklaring om de zoveel tijd moet verlengen. Zo respecteert men de wens van de patiënt over het levenseinde dat hij of zij vooraf had gepland.

Translated text

#3

Official text

                    
                    Mevrouw de voorzitter, collega's, het standpunt van de N-VA over dit onderwerp en het debat dat hier al dan niet gevoerd wordt, is geen voorafname op het bredere debat rond euthanasie, waar al langer vraag naar is. Dat is een debat waarvan ik oprecht hoop dat het met de nodige degelijkheid en maatschappelijke invloed zal kunnen plaatsvinden.

Ik zeg dit omdat het voorliggend wetsvoorstel daar voor de N-VA-fractie geen voorafname op is. Er bestaat geen conservatieve hoek die tegen wilsverklaringen zou zijn, ook al leek dit in de commissie wel wat in die richting geduwd te worden. De gekozen en gebruikte aanpak om dit wetsvoorstel erdoor te krijgen in de commissie is voor de N-VA-fractie geen voorbeeld van hoe het zou moeten. Hopelijk is dit de laatste keer geweest dat een ethisch debat zo'n grillig parcours moet afleggen naar de plenaire vergadering.

Het is een redelijk vreemd parcours geweest. Het begon eigenlijk al met de voorstellen die plots op de agenda kwamen, terwijl er in de vorige legislatuur een brede meerderheid was voor een wijziging van het systeem rond de wilsverklaringen om ervoor te zorgen dat mensen deze ook voor altijd zouden kunnen neerleggen. Kortom, de mogelijkheid om een wilsverklaring te uiten en neer te leggen en die voor eeuwig te laten gelden, bestond al. Die wet zou vandaag in werking moeten zijn. Enkel het KB van het kabinet-De Block ontbreekt.

Ik heb nooit goed begrepen waarom er nooit een KB werd opgesteld, waardoor mensen vandaag, gisteren of de afgelopen maanden al hadden kunnen kiezen voor een wilsverklaring die langer dan vijf jaar duurt. Ik blijf dat heel vreemd vinden. Dit is een debat dat, wat mij betreft, niet had moeten plaatsvinden.

Het vorig voorstel had ook nog enkele extra voordelen ten opzichte van wat vandaag voorligt. Er was namelijk veel meer keuzevrijheid voor de burger. De burger kon kiezen tussen een wilsverklaring voor vijf jaar, voor tien jaar of voor zolang als hij wilde. De overheid nam bovendien een extra taak op zich die, mijns inziens, de burger enkel maar ten goede kwam. In het vorige goedgekeurde voorstel stond namelijk dat de overheid om de tien jaar aan mensen met een wilsverklaring zou laten weten dat die bestaat en hun zou informeren over de mogelijkheden om daaraan ondertussen al dan niet wijzigingen aan te brengen.

Translated text

Mrs. Speaker, colleagues, the position of the N-VA on this topic and the debate that is held here or not, is not a precursor to the broader debate about euthanasia, which has long been in demand. This is a debate that I sincerely hope will take place with the necessary solidity and social influence.

I say this because the present bill is not an advance for the N-VA group. There is no conservative corner that would be against declarations of will, even though this seemed to be pushed in that direction in the committee. The approach chosen and used to get this bill into the committee is not an example of how it should be for the N-VA group. Hopefully this has been the last time that an ethical debate has to take such a rough path to the plenary session.

It was a fairly strange path. It actually started with the proposals that suddenly came on the agenda, while in the previous legislature there was a broad majority for a change in the system around the declarations of will to ensure that people could also put them down forever. In short, the possibility to express and lay down a declaration of will and to make it valid forever already existed. That law should come into force today. Only the KB of the Cabinet-De Block is missing.

I have never fully understood why a KB was never drawn up, allowing people today, yesterday, or in the last few months to have chosen a declaration of will that lasts for more than five years. I still find that very strange. This is a debate that, in my opinion, should not have taken place.

The previous proposal also had some additional advantages over what is present today. There was much more freedom of choice for the citizen. The citizen could choose between a declaration of will for five years, for ten years or for as long as he wanted. In addition, the government took on an additional task that, in my opinion, only benefited the citizen. In fact, the previous approved proposal stated that the government would inform people with a declaration of will every ten years that it exists and would inform them about the possibilities to make changes to it in the meantime or not.

#4

Official text

                    
                    Daar is een reden voor. Dat is trouwens wat de Raad van State bevestigt in het rapport over dit wetsvoorstel. Stel u voor dat men een wilsverklaring indient op 18 jaar en dit pas aan de orde komt op 98 jaar. Het is dan niet helemaal verkeerd om te denken dat sommigen zich zelfs niet zullen herinneren dat ze dit papiertje ooit hebben opgemaakt, laat staan dat een mening in tachtig levensjaren wel eens kan veranderen.

Goed, men is toch gestart met de discussie in de commissie. In het begin was dit het woord "debat" of "discussie" zelfs gewoon niet waard. Er werd niet gediscussieerd, er werd gewoon gedramd. Er werden amendementen voorgelegd waar niemand precies van wist waar ze precies voor stonden of welk pijltje was geschrapt en vervangen door een nieuw pijltje, en welke betekenis dit nu eigenlijk had. Ook de meerderheidspartijen van dit voorstel hadden het daar zeer moeilijk mee. Ze hebben de commissie zeer lang moeten schorsen om dan zeer snel tot de stemming te kunnen overgaan die niet met alle fracties is kunnen gebeuren omdat we gewoon niet wisten waarover er te stemmen viel.

Het is een normale vraag bij zo'n wetgeving om in de commissie om een advies van de Raad van State te vragen. Toch is het zover gekomen dat dit in plenaire vergadering is moeten gebeuren in plaats van in de commissie, en dit onder druk van onze partij, van cdH, van CD&V en van Vlaams Belang. Dat was maar goed ook. Zelfs de partijen die het voorstel hebben ingediend, zullen dit moeten toegeven. Uiteindelijk is er in de laatste commissie een eerlijk debat gekomen en zijn daar de nodige wijzigingen aangebracht op basis van het advies van de Raad van State. Dat waren er heel wat. Ik stel dus toch voor om in de toekomst het advies van de Raad van State al in de commissie te vragen in plaats van zo'n wetgeving er snel door te duwen. Zo is het debat verlopen.

Om te eindigen: wat ligt er nu vandaag voor? Er werd grotendeels tegemoetgekomen aan de Raad van State. Er is één punt waarop men het advies niet is gevolgd. Onze fractie heeft ter zake het amendement van cdH altijd gesteund en als zij dat niet opnieuw zouden indienen, denk ik dat wij het zullen doen. Ook de Raad van State vraagt om de burgers een keuzemogelijkheid te geven. Ik begrijp nog altijd niet goed wat men daar tegen kan hebben en zal dit dus opnieuw steunen. Toch moet ik toegeven dat het belangrijkste is dat er nu eindelijk een uitvoering komt van iets waarover al in de vorige legislatuur terecht werd beslist. Er was immers een probleem met wilsverklaringen en met mensen voor wie die vijf jaar te kort waren, en die er niet van op de hoogte waren gebracht dat het eigenlijk verlopen was. Daarover bestaat er geen discussie.

Translated text

There is a reason for that. This is, by the way, what the State Council confirms in the report on this bill. Imagine that you submit a declaration of will at age 18, and this only comes into consideration at age 98. It is then not entirely wrong to think that some will not even remember that they ever made this piece of paper, let alone that an opinion in eighty years of life can sometimes change.

The discussion in the committee has begun. In the beginning, this word “debate” or “discussion” was simply not even worth it. There was no discussion, there was just drumming. Amendments were submitted where no one knew exactly what they stood for or which arrow was removed and replaced with a new arrow, and what it really meant. The majority parties in this proposal also had a very difficult time with this. They had to suspend the committee for a very long time in order to move very quickly to the vote that could not have happened with all the political groups because we simply did not know what to vote on.

It is a normal question in such legislation to ask in the committee for an opinion from the Council of State. Nevertheless, it has come to the point that this must be done in the plenary session rather than in the committee, and this under pressure from our party, from CDH, from CD&V and from Vlaams Belang. That was good too. Even the parties that have submitted the proposal will have to admit it. Eventually, there was a fair debate in the last committee and the necessary amendments were made there on the basis of the opinion of the State Council. That was a lot. Therefore, I suggest that in the future the advice of the State Council should be sought already in the committee, rather than pushing such legislation quickly. This is how the debate went.

Finally, what is there today? The Council of State was largely welcomed. There is one point where the advice has not been followed. Our group has always supported the CDH amendment on this subject and if they do not submit it again, I think we will do it. The State Council also calls for citizens to be given a choice. I still do not understand exactly what one can have against it and will therefore support this again. Nevertheless, I must admit that the most important thing is that there is finally an implementation of something that was already rightly decided in the previous legislature. After all, there was a problem with declarations of will and with people for whom those five years were too short, and who had not been informed that it had actually expired. There is no discussion about this.

#5

Official text

                    
                    Over wat vandaag voorligt zal mijn fractie, zoals dat steeds het geval is bij ethische discussies, in alle vrijheid stemmen. Er valt echter zeker iets te zeggen voor het argument dat de wilsverklaring op elk moment zeer gemakkelijk kan worden ingetrokken of gewijzigd. Dat zal ook uit het KB moeten blijken. Op zich kan dit voldoende garanties bieden zolang de publieke opinie daar maar voldoende over geïnformeerd wordt.

Ik wil mijn betoog hiermee afsluiten. Wel doe ik nogmaals de oproep om de volgende ethische debatten met wat meer grondigheid en eerlijkheid te laten verlopen.

Wat de wilsverklaringen betreft, bestaat volgens mij absoluut de noodzaak om ervoor te zorgen dat die ook voor eeuwig gedaan kunnen worden. Mensen moeten dat zelf kunnen beslissen. Dat was onze mening in de vorige legislatuur en dat is ze vandaag nog steeds.

Translated text

#6

Official text

                    
                    Madame la présidente, chers collègues, le 28 mai 2002, la Belgique adoptait la loi dépénalisant l'euthanasie, concrétisant ainsi la volonté d'une large majorité du Parlement et de l'opinion publique de permettre à toutes celles et ceux, face à une souffrance inapaisable, de mourir dans la dignité.

Cette loi de liberté, de respect de chacun et de responsabilité a rendu la parole à celles et ceux qui souffrent, et permis aux médecins de poser ce que je qualifie, à titre personnel, d'acte ultime d'humanité.

Dix ans plus tard, il aura fallu encore nous battre pour obtenir l'élargissement de cette législation aux mineurs.

Aujourd'hui, nous pouvons poser un acte législatif et civique supplémentaire. Un acte qui traduit le combat que mon groupe mène depuis de nombreuses années: supprimer la durée de validité de la déclaration anticipée d'euthanasie.

Mon groupe, à l'écoute des associations, des médecins et des patients eux-mêmes ne cesse de plaider pour cette suppression. Pour preuve, en avril dernier, nous avions déposé et fait adopter un amendement en ce sens, en commission de la Justice. Malheureusement, au terme de débats engagés, malgré notre détermination, cette suppression avait été assortie, à l'époque, d'une information à faire au déclarant tous les dix ans.

Nos collègues d'Ecolo-Groen sont revenus à la charge en proposant une modification de la loi similaire à celle que nous avions défendue à l'origine, ce dont nous tenons à les remercier. Il est donc aujourd'hui question d'une suppression pure et simple de la durée de validité de la déclaration anticipée, sans aucune autre condition. C'est un changement important. Toutefois, soyons clairs, nous n'élargissons pas les possibilités de recourir à l'euthanasie, nous portons une adaptation technique, mais essentielle.

Soyons clairs également sur un autre point: nous défendons fermement la liberté de choix, à chaque instant, pour chacune et chacun, de retirer librement ou de réintroduire une demande au fil de ses expériences, de ses doutes ou certitudes et de l'évolution de sa volonté.

Translated text

On 28 May 2002, Belgium passed the law decriminalizing euthanasia, thus fulfilling the will of a large majority of Parliament and of the public to allow all those, faced with relentless suffering, to die in dignity.

This law of freedom, of respect for everyone and of responsibility has given the word to those who suffer, and allowed doctors to put what I personally call the ultimate act of humanity.

Ten years later, we still had to fight to get this legislation extended to minors.

Today, we can put forward an additional legislative and civic act. An act that reflects the struggle that my group has been waging for many years: removing the validity of the early declaration of euthanasia.

My group, listening to the associations, doctors and patients themselves, keeps advocating for this removal. As proof, last April we had submitted and adopted an amendment in this direction in the Justice Committee. Unfortunately, at the end of debates, despite our determination, this deletion had been accompanied, at the time, by an information to be made to the declarant every ten years.

Our colleagues at Ecolo-Groen have returned to charge by proposing a change to the law similar to the one we originally advocated, for which we would like to thank them. It is therefore now a matter of a mere deletion of the period of validity of the advance declaration, without any other conditions. This is an important change. However, let’s be clear, we are not expanding the possibilities of resorting to euthanasia, we are carrying a technical, but essential adaptation.

Let us also be clear on another point: we firmly defend the freedom of choice, at every moment, for each and every one, to freely withdraw or reintroduce a request in the course of their experiences, doubts or assurances and the evolution of their will.

#7

Official text

                    
                    Soyons clairs, on ne peut plus clairs: par cette proposition de loi, nous maintenons évidemment et totalement le droit à se rétracter.

Chers collègues, nous soutiendrons ce texte parce qu'il traduit notre conviction profonde de la nécessaire liberté individuelle de choisir de mourir dans la dignité. Nous le soutiendrons aussi parce qu'il permet de prendre trois mesures fortes pour plus de liberté accordée au patient. En effet, nous l'avons dit, dans le cadre de nos discussions en commission, qui furent fortes, riches, intenses et constructives, le groupe PS a souhaité aller plus loin et franchir des étapes supplémentaires en déposant trois amendements qui ont été soutenus par de nombreux collègues. Nous tenons à remercier chacune et chacun d'entre eux.

Notre objectif est clair: empêcher toute entrave à l'euthanasie. À ce titre, je suis fier que mon groupe ait mené le combat pour que nous inscrivions dans la loi l'interdiction des clauses collectives. Je suis fier de mettre un terme à des pratiques qui portent atteinte au droit de chaque patient de mourir dans la dignité. Encore une fois, certains rétorqueront que nous voyons des problèmes où ils n'existent pas, qu'aucune institution de soins n'interdit la pratique et que seules les clauses de conscience individuelles priment. Je leur rappellerai que la presse a mis en lumière, voici quelques semaines à peine, la pression d'hôpitaux catholiques en Flandre, qui imposent les soins palliatifs au lieu d'accéder aux demandes d'euthanasie.

Je rappellerai aussi le cas de cette maison de repos qui, en 2015, avait refusé d'accueillir un médecin devant pratiquer l'euthanasie d'une septuagénaire en phase terminale. La patiente a dû alors retourner à son domicile, avec toutes les conséquences dommageables qu'on peut imaginer pour elle et tous ses proches. Je ne peux m'empêcher de repenser aux propos tenus à cette époque par le primat de Belgique qui, se référant aux hôpitaux catholiques, proclamait: "Sur le plan institutionnel, nous avons aussi le droit de décider que nous n'allons pas pratiquer l'euthanasie ou l'avortement." Pour mon groupe, c'est clairement: non!

Si nous défendons la clause de conscience individuelle des médecins, il est donc intolérable que les institutions de soins prennent moralement position, alors qu'elles sont reconnues par les pouvoirs publics et doivent donc permettre que la législation soit appliquée, en l'occurrence: que l'accès à l'euthanasie soit garanti si les conditions sont respectées.

Translated text

Let's be clear, we can't be clearer: with this bill, we obviously and totally retain the right to withdraw.

Dear colleagues, we will support this text because it reflects our deep conviction of the necessary individual freedom to choose to die in dignity. We will also support it because it allows us to take three strong measures for more freedom granted to the patient. Indeed, as we said, in the framework of our committee discussions, which were strong, rich, intense and constructive, the PS Group wanted to go further and take additional steps by submitting three amendments that were supported by many colleagues. We would like to thank each and every one of them.

Our goal is clear: to prevent any obstacle to euthanasia. As such, I am proud that my group led the struggle for us to include in the law the prohibition of collective clauses. I am proud to put an end to practices that undermine the right of every patient to die in dignity. Again, some will reject that we see problems where they do not exist, that no health care institution prohibits practice, and that only individual clauses of conscience prevail. I will remind them that the press has highlighted, just a few weeks ago, the pressure of Catholic hospitals in Flanders, which impose palliative care instead of accessing requests for euthanasia.

I will also recall the case of this rest house which, in 2015, had refused to welcome a doctor to practice the euthanasia of a seven-year-old in the terminal phase. The patient was then forced to return home, with all the damaging consequences that can be imagined for her and all her loved ones. I can’t help myself to reconsider the statements made at that time by the primate of Belgium who, referring to Catholic hospitals, proclaimed: “On the institutional level, we also have the right to decide that we will not practice euthanasia or abortion.”

If we defend the individual conscience clause of doctors, it is therefore intolerable that healthcare institutions take a moral position, while they are recognized by public authorities and therefore must allow the legislation to be applied, in this case: that access to euthanasia is guaranteed if the conditions are met.

#8

Official text

                    
                    Le groupe PS a également porté deux autres avancées fondamentales qui permettent de garantir, à toute personne qui en émet le souhait auprès d'un médecin, d'accéder, dans les meilleures conditions, à l'euthanasie et de mourir dans la dignité. Oui, sans aucun doute, nous reconnaissons à chaque médecin le droit d'exercer sa clause de conscience individuelle mais, non, celle-ci ne peut pas être utilisée pour entraver l'accès d'un patient à l'euthanasie.

Première avancée fondamentale: la détermination d'un délai maximum de réflexion pour le médecin sollicité. Dorénavant, celui-ci disposera de sept jours pour rendre sa décision et effectuer ou non l'euthanasie.

Je tiens à préciser une fois encore, de la façon la plus claire possible, qu'il ne s'agit donc pas du délai pour que le médecin se prononce sur le respect des conditions pour recevoir ou non cet acte médical mais bien d'un délai maximum pour prendre sa décision d'effectuer ou non cet acte dans le cadre de sa liberté thérapeutique et de sa liberté de conscience.

Deuxième avancée fondamentale: l'obligation d'orienter le patient en cas de refus.

Le médecin a désormais cette obligation de transmettre les coordonnées d'un centre, d'une association spécialisée dans le droit à l'euthanasie (l'Association pour le droit de mourir dans la dignité, par exemple) afin que le patient ou la personne de confiance puisse être guidée dans les démarches à effectuer dans le cadre de cette demande.

Chers membres de la Chambre des représentants, il ne m'appartient pas de vous convaincre sur cette question éthique qui fait appel – je n'en doute pas – à vos valeurs personnelles les plus profondes. Il m'appartient de vous rappeler qu'il s'agit de la dignité de chacun qui fera appel à votre vote en votre âme et conscience.

Pour conclure, je laisse à votre réflexion cette citation de Gilbert Hottois: "Traite autrui non pas comme tu souhaites être traité mais comme lui souhaite être traité."

Translated text

The PS Group has also made two other fundamental advances to guarantee that anyone who wishes to see a doctor will have access, in the best conditions, to euthanasia and to die in dignity. Yes, without a doubt, we recognize every doctor’s right to exercise his individual conscience clause but, no, it cannot be used to prevent a patient’s access to euthanasia.

First fundamental advance: the determination of a maximum time of reflection for the doctor requested. From now on, he will have seven days to make his decision on whether or not to carry out euthanasia.

I would like to clarify once again, as clearly as possible, that it is therefore not a time limit for the doctor to decide on the respect of the conditions for receiving or not this medical act, but rather a maximum time limit for making a decision on whether or not to perform this act within the framework of his therapeutic freedom and his freedom of conscience.

Second fundamental advance: the obligation to guide the patient in case of refusal.

The doctor now has this obligation to transmit the contact details of a center, an association specialized in the right to euthanasia (the Association for the right to die in dignity, for example) so that the patient or the person of trust can be guided in the steps to be taken in the context of this request.

Dear members of the House of Representatives, it is not my responsibility to convince you on this ethical question that appeals – I have no doubt – to your deepest personal values. It is my responsibility to remind you that it is the dignity of everyone who will appeal to your vote in your soul and consciousness.

Gilbert Hottois once said, “Treat others not as you wish to be treated, but as they wish to be treated.”

#9

Official text

                    
                    Mijnheer de voorzitter, collega's, als de kat van huis is, dansen de muizen. Het debat over euthanasie of ten minste de veeleer bedenkelijke vertoning in de commissie voor Gezondheid is daarvan een goed voorbeeld.

We zitten met een regering in lopende zaken. Aan de linkerzijde van het halfrond profiteert men daarvan om het ethisch opgestoken vingertje "wij weten wat goed voor u is" nog eens extra hoog in de lucht te steken, ook al lijken ethiek en moraliteit daar soms toch een beetje zoek. In het debat over abortus leidde dat zelfs tot de vergelijking van een ongeboren kind van 18 weken met, jawel, een knieschijf. Begrijpe wie begrijpe kan. Ook het debat over euthanasie leed onder de ethische profileringsdrang.

Collega's, ik kan mij niet van de indruk ontdoen dat het voorstel in zijn originele vorm snel, snel bij elkaar werd gepend in de hoop toch maar iets op ethisch vlak te kunnen indienen. Het bewijs daarvan wordt geleverd door het feit dat in de commissie zowat elke vraag in eerste lezing – de collega's zullen daarvan getuigen – leidde tot schorsingen van vijf minuten, tien minuten, een kwartier, soms zelfs meer dan een half uur, en dat alleen omdat de indieners niet meer konden uitleggen wat er precies in hun wetsvoorstel stond.

Het aantal reparaties, subamendementen, amendementen en misschien vooral ook de manier waarop die werden ingediend, kan toch niemand hebben overtuigd van het feit dat het originele wetsvoorstel een prima juridisch werkstuk was. Het deed mij onvrijwillig een beetje denken aan een aflevering van Help, mijn man is een klusser.

Een batterij adviezen later, adviezen die grotendeels in amendementen werden omgezet, staan wij hier nu met dat wetsvoorstel. Een eerste vraag die wij moeten stellen, collega's – mevrouw Van Peel stelde ze ook al – is of het wetsvoorstel er eigenlijk moet zijn. Als we heel eerlijk zijn, is het antwoord daarop misschien wel neen.

Meer dan een jaar geleden toen ik en heel wat andere collega's nog niet verkozen waren, lag hier een gelijkaardig wetsvoorstel waarbij niet de wet, maar de burger zelf kon bepalen hoelang zijn wilsverklaring geldig zou zijn.

De burger kon dus als individu beslissen over de geldigheidsduur, terwijl in onderhavig voorstel Vadertje Staat dat voor de burger zal doen. De keuze van het individu wordt hier duidelijk beknot.

Hoe ze dat bij de collega's van Open Vld rijmen met het liberalisme, is mij een vraagteken. Neen, mijnheer De Caluwé, ik zal u geen lessen over het liberalisme geven.

Begin december dacht ik nog dat alles te maken had met het gaaf houden van de kansen van mevrouw Rutten op het premierschap.

Translated text

Mr. Speaker, colleagues, when the cat is away from home, the mice dance. The debate about euthanasia, or at least the more questionable appearance in the Health Committee, is a good example.

We have a government in ongoing affairs. On the left side of the hemisphere, one benefits from putting the ethically raised finger "we know what is good for you" even extra high in the air, even though ethics and morality sometimes seem to be a little search there. In the debate about abortion, that even led to the comparison of an unborn child of 18 weeks with, yes, a knee disc. Understand who can understand. The debate about euthanasia also suffered under the ethical profiling urge.

Colleagues, I can’t get rid of the impression that the proposal in its original form was quickly and quickly joined together in the hope of still being able to submit something on an ethical level. The proof of this is the fact that in the committee almost every question in first reading – the colleagues will testify – resulted in suspensions of five minutes, ten minutes, a quarter, sometimes even more than half an hour, and that only because the applicants could no longer explain what exactly was in their bill.

The number of repairs, sub-amendments, amendments and ⁇  above all the way they were submitted, can nevertheless convince anyone that the original bill was a fine legal workpiece. It made me involuntarily think a little bit of an episode of Help, my husband is a worker.

A battery opinions later, opinions that were largely converted into amendments, we are here now with that bill. A first question that we must ask, colleagues – Ms. Van Peel has already asked them – is whether the bill should actually be there. If we are very honest, the answer may be no.

More than a year ago, when I and many other colleagues had not yet been elected, there was a similar bill in which not the law, but the citizen himself could determine how long his declaration of will would be valid.

The citizen could therefore as an individual decide on the duration of validity, while in this proposal Vadertje Staat will do that for the citizen. The choice of the individual is clearly reduced here.

How they combine that with the colleagues of Open Vld with liberalism is a question for me. No, Mr. De Caluwé, I will not teach you lessons about liberalism.

At the beginning of December, I still thought that everything had to do with keeping Ms. Rutten’s chances cool at the premiere.

#10

Official text

                    
                    Ondertussen heb ik echter door dat die kansen en ambitie geëuthanaseerd zijn, met als oorzaak een voltooid politiek leven.

Onze goede collega Fonck diende een amendement in, waardoor de burger zelf opnieuw de keuze zou kunnen maken tussen een wilsverklaring met bepaalde duur of een wilsverklaring met onbepaalde duur. Dat amendement haalde het niet, ondanks de ongetwijfeld geapprecieerde steun van het Vlaams Belang. Collega's, dat amendement haalde het niet, terwijl er heel eenvoudig in gestipuleerd stond dat de wilsverklaring standaard van onbepaalde duur zou zijn, tenzij de patiënt of de burger dat niet wil en dat expliciet anders bepaalt. Dat klinkt logisch, zeker als men weet dat wij tijdens het debat in de commissie voor Gezondheid om de vijf minuten om de oren werden geslagen met de opmerking dat men de wil van de patiënt, van de burger, moet respecteren.

Collega's, die logica lijkt aan ons huis hier niet besteed, want een van de argumenten om het amendement weg te stemmen – zet u even goed neer, ik wil dat u allemaal gaat zitten, zodat u niet van uw stoel valt –, was dat door de uitbreiding van het aantal keuzemogelijkheden de keuzevrijheid zou worden ingeperkt. Ik moet eerlijk toegeven dat ik dat niet goed snap. Mijn verstand is daarvoor te klein.

Tot vandaag heb ik nog altijd geen antwoord gekregen op de vraag hoe het komt dat men door iemand te laten kiezen tussen een wilsverklaring van onbeperkte duur of een wilsverklaring van beperkte duur, en dus de keuze uit te breiden, de keuzevrijheid zou inperken. Ik heb die vraag meermaals gesteld in de commissie, maar ik wacht nog steeds op een antwoord.

Een ander argument om het amendement van mevrouw Fonck weg te stemmen, was dat de keuzemogelijkheid tussen een wilsverklaring van beperkte duur en een wilsverklaring van onbeperkte duur ervoor zou zorgen – ik hoop dat u nog altijd neerzit – dat de mensen op voorhand zouden moeten nadenken. Ik heb mijn fractievoorzitter beloofd dat ik niet te cynisch zou worden, maar stel u voor dat de mensen moeten nadenken, dat zij zelf moeten nadenken over hun leven en dood. Waar zou de wereld naartoe gaan, als wij dat niet meer mogen beslissen voor de mensen? Mijn verstand is daar letterlijk te beperkt voor.

Mijnheer de voorzitter, collega's, ook de niet-geregistreerde wilsverklaringen maken het onderwerp uit van het wetsvoorstel. Men haalde aan dat het moeilijk is, zo niet bijna onmogelijk, om mensen met een niet-geregistreerde wilsverklaring te contacteren. Dat klopt, collega De Caluwé, daar is geen speld tussen te krijgen. U hebt in dat kader trouwens ook aangehaald dat het zeer moeilijk was om bejaarden naar het gemeentehuis te halen om hun wilsverklaring te laten registreren.

Translated text

Meanwhile, however, I have found that those opportunities and ambitions have been euthanized, with the cause of a complete political life.

Our good colleague Fonck submitted an amendment, allowing the citizen himself again to make the choice between a declaration of will with a certain duration or a declaration of will with an indefinite duration. That amendment did not succeed, despite the undoubtedly appreciated support of the Flemish Interest. Colleagues, that amendment failed, while it was very simply stipulated that the declaration of will would be a standard of indefinite duration, unless the patient or the citizen does not want it and that explicitly specifies otherwise. That sounds logical, especially if one knows that during the debate in the Health Committee every five minutes we were beaten to the ears with the note that one must respect the will of the patient, of the citizen.

Colleagues, that logic seems to be in our house here is not spent, because one of the arguments for voting the amendment away – put it right, I want you all to sit down so that you do not fall from your seat – was that by expanding the number of options the freedom of choice would be restricted. I must honestly admit that I do not understand this very well. My mind is too small for that.

To this day, I have still not received an answer to the question of why, by letting someone choose between a declaration of will of unlimited duration or a declaration of will of limited duration, and thus expanding the choice, one would restrict the freedom of choice. I have asked this question several times in the committee, but I am still waiting for an answer.

Another argument to reject Ms. Fonck’s amendment was that the option of choosing between a declaration of will of a limited duration and a declaration of will of an unlimited duration would make – I hope you are still down – that people should think in advance. I promised my group chairman that I would not become too cynical, but suggest that people should think, that they should think about their own life and death. Where would the world go if we could no longer decide for the people? My mind is literally too limited for that.

The unregistered declarations of will are also the subject of the bill. It was argued that it is difficult, if not ⁇  impossible, to contact people with an unregistered declaration of will. That is true, colleague De Caluwé, there is no spell between them. In that context, you also cited that it was very difficult to bring older people to the municipality house to register their declaration of will.

#11

Official text

                    
                    Ik durf dat te betwijfelen, maar dat was mijn punt niet en dat heb ik ook in de commissie gezegd. Ik vraag mij af of met dergelijke argumenten het wetsvoorstel wel de juiste weg is. Ware het niet logischer geweest, als u het probleem wou verhelpen, om bijvoorbeeld de manier van registratie te vereenvoudigen? Ware het bijvoorbeeld niet logischer geweest om de registratie mogelijk te maken via de huisarts, de notaris, de apotheker en welke officiële functies u nog kunt opsommen? Was dat geen piste geweest die het onderzoeken waard was geweest? Ik stel mij die vraag en betreur dat wij dat niet hebben onderzocht.

Collega's, ik besef – dit is een bedenking, u hoeft mij dus niet te onderbreken – dat het al ergens anders in de wetgeving is bepaald, maar waarmee ik persoonlijk een probleem heb, is het feit dat de zorginstellingen worden verplicht om mee in het verhaal te stappen. Zorginstellingen worden dikwijls vanuit een bepaald wereldbeeld, een bepaalde ideologie, een bepaalde ethiek opgericht, maar het voorliggend voorstel houdt daarmee op geen enkele manier rekening, integendeel. Waarom moeten wij te allen prijze euthanasie opdringen aan een zorginstelling die vanuit een welbepaalde levensbeschouwing is opgericht? Waarom moeten wij die zorginstelling de toepassing van euthanasie opleggen, wanneer zij dat om levensbeschouwelijke redenen helemaal niet ziet zitten?

Zolang het aan de patiënt duidelijk wordt gemaakt, heb ik moeite met het feit dat wij dat willen opleggen. De patiënt heeft rechten, maar heeft een groep zorgverleners – een zorginstelling is tenslotte een groep zorgverleners – geen rechten? Hebben zij geen recht op vereniging, heeft die vereniging geen rechten? Dat is een vraag die ik mij in het diepste van mijn gedachten stel en waarvan ik hoop dat u ze zich allemaal stelt.

Mijnheer de voorzitter, mevrouw de minister, collega's, het Vlaams Belang beoordeelt elk voorstel op zijn inhoud. Ondanks het feit dat wij een aantal pijnpunten hebben aangehaald in verband met het voorstel en dat wij kritiek hadden op de tekst, zijn wij toch niet tegen een wilsverklaring van onbepaalde duur.

Het Vlaams Belang is immers voor de keuzevrijheid van de patiënt, in de breedst mogelijke zin. Wij willen de wil van de burger, van de patiënt, ten volle respecteren, en niet alleen in deze of gene richting. Het Vlaams Belang is voor de volledige keuzevrijheid. Het is net omdat de keuzevrijheid in het voorstel niet ten volle tot haar recht komt, dat het Vlaams Belang zijn steun aan het wetsvoorstel niet ten volle kan verlenen. Daarom zal het Vlaams Belang zich straks bij de stemming onthouden.

Translated text

I dare to doubt that, but that was not my point and I have said that in the committee. I wonder if with such arguments the bill is the right path. Wouldn’t it have been more logical if you wanted to fix the problem, for example, to simplify the way of registration? For example, would it not have been more logical to allow the registration through the general physician, the notary, the pharmacist and which other official functions you can list? Wasn’t that a trail that was worth exploring? I ask myself this question and regret that we have not investigated it.

Colleagues, I realize – this is a concern, so you do not have to interrupt me – that it is already stipulated elsewhere in the legislation, but with which I personally have a problem, is the fact that the healthcare institutions are obliged to take part in the story. Health care institutions are often established from a certain worldview, a certain ideology, a certain ethics, but the present proposal does not take this into account in any way, on the contrary. Why should we impose euthanasia at all costs on a health care institution that has been established from a definite view of life? Why should we impose the application of euthanasia on that health care institution, when it does not see it for life-proof reasons at all?

As long as it is made clear to the patient, I have trouble with the fact that we want to impose it. The patient has rights, but does a group of healthcare providers – a healthcare institution is after all a group of healthcare providers – have no rights? If they have no right to association, does that association have no rights? That is a question I ask myself in the depths of my mind, and I hope that you will all ask yourself.

Mr. Speaker, Mrs. Minister, colleagues, the Vlaams Belang evaluates each proposal on its content. Despite the fact that we have cited a number of pain points in connection with the proposal and that we have had criticisms on the text, we are nevertheless not opposed to a declaration of will of indefinite duration.

The Flemish Interest is for the freedom of choice of the patient, in the broadest possible sense. We want to fully respect the will of the citizen, of the patient, and not only in this or that direction. The Flemish Interest is for the full freedom of choice. It is precisely because the freedom of choice in the proposal does not fully reach its right that the Flemish Interest cannot fully support the bill. Therefore, the Flemish Interest will abstain at the vote.

#12

Official text

                    
                    Monsieur le président, chers collègues, je rappelle tout d'abord la position du groupe MR concernant les questions d'éthique comme l'euthanasie: chacun est libre de se positionner selon ses convictions. À titre personnel, je tiens à dire que la proposition de loi présentée est équilibrée et atteint son objectif principal, à savoir simplifier la procédure sous différents aspects.

La loi du 28 mai 2002 prévoit que la déclaration anticipée d'euthanasie ne vaut que si elle a été établie ou confirmée moins de cinq ans avant le début de l'impossibilité de manifester sa volonté. Cette proposition de loi supprime cette durée de validité quinquennale car elle constitue une contrainte administrative inutile. En effet, toute personne reste bien évidemment libre, dès qu'elle le souhaite, de retirer ou de modifier sa déclaration anticipée d'euthanasie.

Je souhaite également souligner que la liberté de conscience du médecin reste un principe fondamental dans cette proposition, comme elle l'est déjà dans la loi de 2002. L'article 14 de la loi prévoit notamment qu'aucun médecin n'est tenu de pratiquer une euthanasie et aucune autre personne n'est tenue de participer à une euthanasie. En pratique, le médecin conserve donc toujours la faculté de refuser une euthanasie. Ce refus peut être justifié soit par une raison médicale soit par l'exercice de sa propre liberté de conscience dans l'hypothèse où l'euthanasie serait contraire aux convictions du médecin. À cet égard, il fallait garantir l'exercice de la liberté de conscience du médecin afin d'éviter que ce dernier soit l'objet de pressions extérieures. C'est la raison pour laquelle la proposition de loi débattue aujourd'hui apporte notamment la modification suivante: aucune clause écrite ou non écrite ne peut empêcher un médecin de pratiquer une euthanasie dans les conditions légales. De la sorte, le refus du médecin de pratiquer une euthanasie peut s'exercer en toute liberté.

Notre volonté est en effet de faire primer l'intérêt et le droit supérieurs du patient à l'autodétermination. Ces deniers ne peuvent être limités par le choix des établissements de soins. En d'autres termes, le droit d'autodétermination et d'euthanasie, pour autant que les conditions légales soient remplies, doivent pouvoir se faire dans les conditions les plus raisonnables pour le patient et doivent primer.

Translated text

Mr. Speaker, dear colleagues, I would like to remind you first of all of the MR Group’s position on ethical issues such as euthanasia: everyone is free to position according to their convictions. As a person, I would like to say that the proposed bill is balanced and achieves its main objective, namely to simplify the procedure in various aspects.

The law of 28 May 2002 provides that the early declaration of euthanasia is valid only if it was established or confirmed less than five years before the beginning of the impossibility of manifesting its will. This proposal removes this five-year validity period because it constitutes an unnecessary administrative constraint. Everyone is free, whenever they wish, to withdraw or modify their early declaration of euthanasia.

I would also like to emphasize that the freedom of conscience of the doctor remains a fundamental principle in this proposal, as it is already in the 2002 Act. Article 14 of the law stipulates that no doctor is obliged to practice euthanasia and no other person is obliged to participate in an euthanasia. In practice, therefore, the doctor always retains the faculty to refuse euthanasia. This refusal may be justified either by a medical reason or by the exercise of his own freedom of conscience in the event that euthanasia would be contrary to the convictions of the doctor. In this regard, it was necessary to guarantee the exercise of the freedom of conscience of the doctor in order to prevent the doctor from being subject to external pressure. This is why the bill proposal discussed today includes the following amendment: no written or unwritten clause can prevent a doctor from practicing euthanasia under legal conditions. Thus, the doctor’s refusal to practice euthanasia can be exercised in full freedom.

Our will is, indeed, to give priority to the superior interest and right of the patient to self-determination. These funds cannot be limited by the choice of healthcare establishments. In other words, the right to self-determination and euthanasia, provided that the legal conditions are met, must be able to take place under the conditions that are most reasonable for the patient and must prevail.

#13

Official text

                    
                    Je ne reviendrai pas en détail sur tous les autres aspects de ce texte mais il est important de souligner que nous avons été très attentifs à l'avis rendu par le Conseil d'État. Nous avons par conséquent veillé à apporter au texte les modifications nécessaires. Je citerai à ce niveau quelques exemples de modifications réalisées dans le cadre de nos travaux.

Lorsqu'un médecin refuse de pratiquer une euthanasie pour une raison médicale, nous avons prévu que ce médecin soit tenu d'en informer le patient en temps utile, à savoir au plus vite, et qu'il doive consigner cette raison dans le dossier médical du patient.

Il est également prévu que le médecin qui refuse de pratiquer une euthanasie soit soumis à une obligation de transmettre les coordonnées d'un centre ou d'une association spécialisés dans le droit à l'euthanasie, et cela sans porter atteinte à sa liberté de conscience. Nous avons prévu cela pour que le patient ou la personne de confiance puissent être guidés dans les démarches à effectuer dans le cadre de la demande d'euthanasie. Ces centres et associations existent tant en Région flamande qu'en Fédération Wallonie-Bruxelles.

Voici, chers collègues, les quelques éléments sur lesquels il me semblait important de revenir.

Translated text

I will not go back in detail on all the other aspects of this text but it is important to emphasize that we have been very attentive to the opinion given by the State Council. We have therefore taken care to make the necessary amendments to the text. I will give some examples of changes made in our work.

When a physician refuses to practice euthanasia for a medical reason, we have provided that this physician is obliged to inform the patient in a timely manner, i.e. as soon as possible, and that he must record this reason in the patient’s medical record.

It also provides that the doctor who refuses to practice euthanasia is subject to an obligation to transmit the contact details of a center or association specialized in the right to euthanasia, without prejudice to his freedom of conscience. We have planned this so that the patient or trusted person can be guided in the steps to be taken as part of the application for euthanasia. These centers and associations exist both in the Flemish Region and in the Federation Wallonia-Brussels.

Here, my colleagues, are a few points on which I thought it was important to return.

#14

Official text

                    
                    Mijnheer de voorzitter, geachte collega's, ik wil even duidelijk stellen dat ook wij niet tegen een wilsverklaring van onbeperkte duur zijn. Wij zijn ook niet tegen euthanasie die in zorgvuldige omstandigheden wordt uitgevoerd. Dat is nu meteen duidelijk, want dikwijls worden wij geframed, alsof wij er wel tegen zijn.

Ik betreur reeds enkele maanden dat er op het vlak van ethische thema's geen volwassen debat wordt gevoerd. Er komt geen antwoord op onze argumenten, op de zaken die wij aanhalen, omdat dit niet past in de framing van progressief versus conservatief, die nu ook wordt voorgesteld door de indieners. Ik voel mij daarin niet thuis. Ik had graag gehad dat wij in dit debat, waar het toch over technische zaken gaat, in overleg hadden kunnen gaan. Dat is niet gebeurd na het advies van de Raad van State, want toen zijn alleen de indieners samen gaan zitten. Het is echter heel duidelijk dat wij ook bepaalde tegemoetkomingen hadden kunnen doen en dat wij dit in een volwassen debat hadden kunnen doen.

Wij blijven vandaag zitten in die framing van progressief versus conservatief, terwijl wij goed beseffen dat er een draagvlak is voor euthanasie en dat die mogelijkheid absoluut moet bestaan. Wij dienen daarmee niet de burger, niet de wetgeving en niet de patiënt die zich in moeilijke omstandigheden bevindt.

Daarom waren wij vorig jaar nog voorstander van die wilsverklaring inzake euthanasie, die jammer genoeg niet in werking is getreden en die eigenlijk toeliet aan de burgers om zelf te kiezen. Wat is er nu zo moeilijk aan om burgers echt te laten kiezen, om te bekijken wat echt overeenstemt met hun actuele wil? Dat is immers van belang. Dat is ook wat de Raad van State zegt. Hoe verder die wilsverklaring van de uitvoering af ligt, hoe onzekerder men is over de actuele wil van de burger. De wet die vorig jaar werd goedgekeurd, stemde volledig overeen met wat de burger echt zou kunnen willen. Daar kan toch niemand tegen zijn? Het gaf naar mijn aanvoelen ook heel weinig vertrouwen aan minister De Block, die het koninklijk besluit moest uitvoeren en daarin de verschillende mogelijkheden kon opnemen, van bepaalde termijnen tot onbepaalde duur.

Het wetsvoorstel dat vandaag voorligt, heeft een hele weg afgelegd. Wij hadden een aantal principiële en een aantal juridisch-technische bezwaren. De vergadering in tweede lezing verliep bijzonder chaotisch. Er is daar reeds een paar keer naar verwezen. Het was een echte kleuterklas, waarvoor wij ons moeten schamen. Onze bedoeling was een correcte wetgeving te maken.

Translated text

Mr. Speaker, dear colleagues, I would like to make it clear that we are not opposed to a declaration of will of an unlimited duration. We are also not against euthanasia that is carried out under careful circumstances. This is now immediately clear, because we are often framed, as if we were against it.

I regret for several months that there is no mature debate on ethical issues. There is no answer to our arguments, to the matters we raise, because this does not fit in the framing of progressive versus conservative, which is now also proposed by the applicants. I do not feel at home there. I wish we could have consulted in this debate, where it is all about technical matters. This did not happen after the opinion of the State Council, because then only the applicants were sitting together. However, it is very clear that we could also have done certain contribution and that we could have done this in a mature debate.

We remain today in that framing of progressive versus conservative, while we are well aware that there is a support for euthanasia and that that possibility must absolutely exist. We do not serve the citizen, the legislation, or the patient who is in difficult circumstances.

That is why last year we were still in favour of the declaration of will on euthanasia, which, unfortunately, has not entered into force and which actually allows citizens to make their own choices. Why is it so difficult to let citizens really choose, to see what really matches their current will? This is important, after all. This is what the State Council says. The further that declaration of will lies from the execution, the more uncertain one is about the actual will of the citizen. The law passed last year fully matched what the citizen could really want. No one can oppose that, right? It also gave, in my opinion, very little confidence to Minister De Block, who had to execute the royal decree and could include in it the various possibilities, from certain deadlines to indefinite duration.

The legislation proposed today has gone a long way. We had a number of principled and a number of legal-technical objections. The meeting in the second reading was ⁇  chaotic. This has already been mentioned several times. It was a real kindergarten class that we should be ashamed of. Our aim was to make proper legislation.

#15

Official text

                    
                    Hadden wij hier niet om een advies van de Raad van State gevraagd, dan hadden wij een slechte wetgeving gehad. Dat hebben jullie uiteindelijk ook toegegeven, door talrijke amendementen in te dienen. Het advies was bijzonder kritisch. Het voorstel leek namelijk op een holderdebolderwetgeving. Het was nuttig geweest ook met ons te overleggen.

De paars-groene partijen hebben uiteraard net als wij het advies bestudeerd. Zij hebben een reeks amendementen ingediend, die hen op bepaalde punten goed uitkwamen. Wij hebben ook een aantal amendementen ingediend, die volledig overeenstemden met het advies van de Raad van State. De paars-groene partijen vonden het echter niet de moeite ons daarin te volgen.

Daarom zullen wij die amendementen, die door mevrouw Fonck zijn ingediend, opnieuw steunen. Wij zullen ook zelf nog twee amendementen indienen. Indien ze niet worden aanvaard, zullen wij ons principieel onthouden. Wij willen immers een correcte wetgeving.

Ten eerste, waar hebben wij moeite mee?

De Raad van State acht het belangrijk dat elke burger keuzevrijheid heeft. Dat is hier door de vorige sprekers van de N-VA en het Vlaams Belang al genoeg benadrukt. De burgers moeten zelf kunnen bepalen hoelang hun wilsverklaring geldig is. Dat is een belangrijk principe.

Er worden wel argumenten aangehaald, zoals de vraag wat er gebeurt als een patiënt niet meer in staat is zijn wilsverklaring nog te wijzigen. Die redenering kan gemakkelijk worden omgedraaid. De wilsverklaring kan net zo goed niet worden ingetrokken, als men daartoe niet meer in staat is.

Dat argument klopt dus totaal niet. Laat het aan de burger en neem het voorzichtigheidsprincipe in acht. Laat de burgers zelf kiezen hoelang hun wilsverklaring geldig is en geef hen de mogelijkheid ter zake zelf de verantwoordelijkheid te nemen.

De paars-groene partijen gaan ervan uit dat niemand voor een verklaring van bepaalde duur zal kiezen en dat iedereen met een onbepaalde duur akkoord zal gaan. Ik durf van die stelling niet uit te gaan. Op die manier ontstaat volgens de Raad van State echter een discriminatie tussen een persoon die een verklaring van onbepaalde duur en een persoon die een verklaring van bepaalde duur wil afleggen. Dat willen wij absoluut vermijden.

Wij willen niemand een keuze opleggen. Iedere burger is gelijk en moet vrij kunnen kiezen. Dat is onze mening in het huidig debat, maar ook in andere debatten. Dat geldt zeker voor euthanasie. Ik steun daarom uiteraard het amendement dat wij in de commissie samen hebben ingediend. Ook vandaag zal onze fractie het steunen, teneinde de vrije keuze toe te laten.

Ten tweede, de Raad van State heeft duidelijke richtlijnen gegeven over de doorverwijsplicht, wanneer een arts weigert op basis van zijn gewetensgronden.

Translated text

Had we not asked for advice from the State Council here, we would have had a bad legislation. You have finally acknowledged this by submitting numerous amendments. The advice was ⁇  critical. In fact, the proposal looked like a holderdebolder legislation. It was also helpful to consult with us.

Naturally, the purple-green parties, like us, have studied the advice. They submitted a series of amendments that favored them on certain points. We also submitted a number of amendments, which were fully consistent with the opinion of the State Council. However, the purple-green parties did not find it difficult to follow us in this.

Therefore, we will again support those amendments submitted by Ms. Fonck. We will also submit two amendments. If they are not accepted, we will abstain in principle. We want proper legislation.

First, what are we having trouble with?

The State Council considers it important that every citizen has the freedom of choice. This has been emphasized here by the previous speakers of the N-VA and the Flemish Belang. Citizens should be able to decide for how long their declaration of will is valid. This is an important principle.

However, arguments are cited, such as the question of what happens when a patient is no longer able to change his will statement. That reasoning can easily be reversed. The declaration of will cannot also be revoked if one is no longer able to do so.

This argument is therefore not entirely correct. Leave it to the citizen and observe the precautionary principle. Let the citizens choose for themselves how long their declaration of will is valid and give them the opportunity to take responsibility for the matter themselves.

The purple-green parties assume that no one will choose a declaration of certain duration and that everyone will agree to an indefinite duration. I dare not leave that position. This, however, creates a discrimination between a person who wishes to make a declaration of indefinite duration and a person who wishes to make a declaration of certain duration. We absolutely want to avoid that.

We do not want to impose a choice on anyone. Every citizen is equal and must have the freedom to choose. This is our view in the current debate, but also in other debates. This is especially true of euthanasia. Therefore, I naturally support the amendment that we have jointly submitted in the committee. Even today, our group will support it in order to allow free choice.

Second, the State Council has given clear guidelines on the obligation of referral, when a doctor refuses on grounds of conscience.

#16

Official text

                    
                    De Raad van State stelde dat, indien de wetgever een regeling wil uitwerken voor het geval dat de patiënt of de vertrouwenspersoon zelf geen arts wil of kan aanduiden, zou kunnen worden voorzien in een verplichting voor de arts om een algemene informatiebrochure mee te geven met een overzicht van de verschillende levenseindebeslissingen of om te verwijzen naar een bron waar de patiënt de nodige informatie kan vinden. Wij vinden dat ook enorm belangrijk en hadden dit graag in de wet zien staan. Dat is niet gebeurd.

Men verplicht de arts eigenlijk om enkel door te verwijzen naar centra gespecialiseerd in euthanasie, terwijl de Raad van State zegt dat die keuze aan de patiënt moet worden gelaten. Die patiënt is immers zelf wel in staat om te kiezen naar welk centrum hij wil trekken. Als men dat vandaag in de wet zet, als men maar één keuze geeft waarnaar de arts moet doorverwijzen, dan dwingt men de arts eigenlijk om mee te werken aan euthanasie, wat bij wet verboden is. Dat doet afbreuk aan de gewetensvrijheid, die toch in artikel 9 van het EVRM staat. Dit artikel zegt duidelijk dat iedere arts op basis van zijn geweten mag handelen.

Het amendement dat de paars-groene partijen op 18 februari nog hebben ingediend en dat werd goedgekeurd in de commissie, gaat volledig in tegen het advies van de Raad van State. Ik wil even benadrukken dat er in het wetsvoorstel staat dat de arts bij elke weigering om euthanasie toe te passen, of dat nu op gewetens- of medische gronden is, aan de patiënt de coördinaten moet doorgeven van een centrum of instelling gespecialiseerd in euthanasierecht, bijvoorbeeld LEIF.

Dit betekent in de praktijk dat, wanneer een arts van oordeel is dat aan de voorwaarden voor euthanasie, bij psychisch lijden bijvoorbeeld, niet is voldaan of dat het gaat om een voltooid leven en hij dus weigert op basis van medische gronden, hij ook de coördinaten van LEIF zal moeten doorgeven, terwijl hij er heilig van overtuigd is dat de euthanasie niet overeenstemt met de wetgeving. Op die manier behandelt men de arts eigenlijk als iemand die moet meewerken aan euthanasie. Hij moet patiënten doorsturen naar een centrum dat hier niet neutraal over nadenkt. Dat is nog verregaander dan de tekst die naar de Raad van State is gestuurd en daarom zijn wij het daar absoluut niet mee eens.

Tot slot mag de arts die gewetensbezwaren heeft, nooit worden verplicht om euthanasie te faciliteren. Daarvan zegt de Raad van State duidelijk dat dit in strijd zou zijn met de gewetensvrijheid van de arts. Een doorverwijzing naar LEIF is echt niet neutraal en gaat veel te ver. Daarom dienen wij de amendementen die wij reeds in de commissie hadden ingediend, weer in om hieraan tegemoet te komen.

Translated text

The Council of State stated that if the legislator wishes to develop a scheme in the event that the patient or the trust person himself does not want or can designate a doctor, it could be provided with an obligation for the doctor to provide a general information brochure with a summary of the various end-of-life decisions or to refer to a source where the patient can find the necessary information. This is very important and we would like to see it in the law. That has not happened.

It actually requires the doctor to refer only to centers specialized in euthanasia, while the State Council says that that choice should be left to the patient. After all, that patient is able to choose which center he wants to move to. If one puts that into law today, if one gives only one choice to which the doctor must refer, then one actually forces the doctor to participate in euthanasia, which is prohibited by law. This undermines the freedom of conscience, which is contained in Article 9 of the ECHR. This article clearly states that every doctor may act on the basis of his conscience.

The amendment submitted by the purple-green parties on 18 February and approved in the committee is entirely contrary to the opinion of the State Council. I would like to emphasize that in the bill it is stated that in every refusal to apply euthanasia, whether it is on conscientious or medical grounds, the doctor must transmit to the patient the coordinates of a center or institution specialized in euthanasia law, for example LEIF.

This means in practice that if a physician considers that the conditions for euthanasia, for example in the case of mental suffering, are not met or that it is a completed life and therefore refuses on medical grounds, he will also have to pass the coordinates of LEIF, while he is sacredly convinced that the euthanasia is not in accordance with the legislation. In this way, the doctor is actually treated as someone who has to participate in euthanasia. He must forward patients to a center that does not think neutral about this. This is even more extensive than the text sent to the Council of State and therefore we absolutely disagree with it.

Finally, the doctor who has conscientious objections should never be obliged to facilitate euthanasia. In this regard, the State Council clearly states that this would be contrary to the freedom of conscience of the doctor. A referral to LEIF is really not neutral and goes a lot too far. Therefore, we re-introduce the amendments we had already submitted in the committee to address them.

#17

Official text

                    
                    Collega's, ik hoop oprecht dat men hier naar de inhoud kijkt en niet alleen rekening houdt met de emoties. We moeten patiënten en artsen een duidelijk, evenwichtig en rechtszeker kader aanreiken, zodat iedereen de vrijheid heeft om in eer en geweten keuzes te maken voor levenseindezorg.

Tot slot wil ik nog eens heel duidelijk herhalen dat mijn partij niet tegen euthanasie is. Wij vinden echter wel dat dit in zorgvuldige omstandigheden moet gebeuren. Wij zijn tevens voor de mogelijkheid van wilsverklaringen met een onbeperkte geldigheidsduur, naast die met een beperkte geldigheidsduur. We hebben dat aan het einde van de vorige legislatuur dan ook goedgekeurd.

De tekst die nu voorligt is echter minder evenwichtig en juridisch niet volledig correct. Bij wetgeving die zo delicaat en cruciaal is, waarbij het gaat over leven en dood, doet men niet aan cherrypicking. Men moet ervoor zorgen dat het volledig klopt en dat ieders keuze- en gewetensvrijheid gerespecteerd wordt. Als onze amendementen niet worden aangenomen, zullen wij ons dan ook onthouden bij de stemming.

Translated text

Colleagues, I sincerely hope that one looks at the content here and not only takes into account the emotions. We need to provide patients and doctors with a clear, balanced and legally secure framework, so that everyone has the freedom to make honest and conscientious choices in life care.

Finally, I would like to reiterate very clearly that my party is not against euthanasia. However, we believe that this should be done under careful circumstances. We are also in favor of the possibility of will statements with an unlimited validity period, in addition to those with a limited validity period. This was approved at the end of the previous legislature.

However, the text presented is less balanced and not completely correct from a legal point of view. With legislation so delicate and crucial, where it is about life and death, one does not do cherrypicking. One must ensure that it is completely correct and that everyone’s freedom of choice and conscience is respected. If our amendments are not adopted, we will abstain from voting.

#18

Official text

                    
                    Chers collègues, en ce qui concerne la proposition de loi qui nous est soumise aujourd'hui, je ne m'étendrai pas longuement, comme mes collègues l'ont fait, sur les amendements qui ont été introduits ni sur les travaux menés en commission. En effet, je pense qu'ils ont été bien menés et ont permis que la proposition de loi qui, au départ, lors de son dépôt, comportait uniquement le fait que la durée de validité des déclarations anticipées devenait indéterminée, a ajouté deux éléments intéressants, à savoir l'obligation de renvoi d'un patient qui demande l'euthanasie si le médecin refuse de la pratiquer et l'interdiction d'une clause institutionnelle visant à empêcher la pratique de l'euthanasie. Au contraire de ce qui a été dit ici aujourd'hui, je pense que les travaux en commission ont réellement enrichi ce changement de la loi.

En tant que médecin généraliste, il m'arrive souvent de parler de la fin de vie avec mes patients. Cela arrive souvent très tard quand on est déjà confronté à un mauvais diagnostic. On change de paradigme avec le patient et on entre alors dans une phase où, avec lui, on va examiner de manière minutieuse ses volontés. Nous prenons ensemble les décisions pour qu'il puisse disposer de la fin de vie qui soit la plus proche possible de ses volontés.

Parfois, nous n'avons pas ce temps. Parfois, cela arrive soudainement et nous n'avons plus l'occasion de demander au patient ses volontés. C'est là justement que la déclaration anticipée d'euthanasie a tout son sens. Il est alors possible de pratiquer effectivement une euthanasie, pour autant que le patient soit atteint d'une affection accidentelle ou pathologique grave et incurable, pour autant qu'il soit inconscient et que sa situation soit irréversible, selon l'état actuel de la science.

Cela permet d'éviter des drames comme le cas très médiatisé de Vincent Lambert en France où la famille et des proches se sont acharnés sur les volontés du patient. Cette déclaration peut aussi apaiser. Savoir que l'on respectera votre volonté si jamais il vous arrive de tomber inconscient est, pour beaucoup de gens, important. Cette déclaration est d'ailleurs encore assez méconnue.

Translated text

Dear colleagues, with regard to the bill that is submitted to us today, I will not extend long, as my colleagues have done, on the amendments that have been introduced or on the work carried out in committee. In fact, I think they were well conducted and allowed that the bill, which, at the beginning, when it was filed, only included the fact that the validity of advance declarations became indefinite, added two interesting elements, namely the obligation to return a patient who requests euthanasia if the doctor refuses to practice it and the prohibition of an institutional clause aimed at preventing the practice of euthanasia. Contrary to what has been said here today, I think that commission work has really enriched this change of the law.

As a general practitioner, I often talk about the end of life with my patients. This often happens very late when you are already faced with a wrong diagnosis. We change paradigm with the patient and then we enter a phase where, with him, we will examine his wills in a thorough manner. Together we make the decisions so that he can have the end of life that is as close as possible to his will.

Sometimes we don’t have that time. Sometimes this happens suddenly and we no longer have the opportunity to ask the patient for his will. This is exactly where the early declaration of euthanasia makes all its sense. Euthanasia can then be practiced effectively, as long as the patient has a serious and incurable accidental or pathological condition, as long as he is unconscious and his situation is irreversible, according to the current state of science.

This helps to avoid dramas such as the highly mediated case of Vincent Lambert in France, where family and relatives have struggled with the will of the patient. This statement can also be calming. Knowing that your will will be respected if you ever fall unconscious is, for many people, important. This statement is still quite unknown.

#19

Official text

                    
                    Aujourd'hui, cette déclaration, sur laquelle doivent figurer deux témoins, doit être renouvelée tous les cinq ans. Il s'agit d'une démarche assez lourde, par exemple pour des personnes âgées. En 2018, 30 000 déclarations sont venues à échéance. La volonté de toutes ces personnes aurait-elle changé? Bien sûr que non. Il s'agit souvent de personnes âgées, à mobilité réduite, à qui cette démarche semble lourde.

Translated text

#20

Official text

                    
                    We hebben enkele maanden geleden allemaal het overlijden van de Vlaamse rolstoelatlete Marieke "Wielemie" Vervoort vernomen. Ze leed aan progressieve tetraplegie en koos eind oktober 2019 voor euthanasie. Haar wilsverklaring die ze in 2008 had opgemaakt, moest ze tot twee keer toe vernieuwen. Die wilsverklaring en het idee dat haar wil werd gerespecteerd gaven haar de moed, de kracht en de gemoedsrust om nog vele jaren verder te gaan. Vandaag zal die wilsverklaring onbepaald geldig zijn. De wilsverklaring intrekken of aanpassen kan ook op elk ogenblik. Laten we de zaken dan ook niet nodeloos complex maken. De wilsverklaring intrekken of aanpassen blijft heel gemakkelijk en kan op elk moment. Dat is een enorme geruststelling bij de wens van patiënten voor een waardig levenseinde.

De tweede verandering aan de wet is ook belangrijk. Die bepaalt dat een zorginstelling geen enkele arts kan verhinderen om een euthanasieaanvraag toe te passen, natuurlijk met inachtneming van de wettelijke voorwaarden. Dit is zeer belangrijk. Het gaat hier over patiënten die ongeneeslijk ziek zijn en wier ziektetoestand onomkeerbaar is. Op een bepaald moment kunnen die mensen in het ziekenhuis terechtkomen. Vaak is dit niet het ziekenhuis van eigen keuze, maar het dichtstbijzijnde, waar familie en vrienden kunnen langskomen. Het is dan ook zeer belangrijk dat de wil van de patiënt wordt gerespecteerd, ongeacht de zorginstelling waar de patiënt terechtkomt, zeker wanneer we horen dat bepaalde ziekenhuizen hun patiënten verplichten om een palliatief zorgtraject te volgen wanneer ze om euthanasie vragen. Het kan niet dat mensen die lijden en een waardig levenseinde wensen, tegen hun wil langer moeten vechten. Het niet-naleven van deze wilsbeschikking is een zware aantasting van de rechten van de patiënt.

Ziekenhuizen hebben inderdaad het recht om een eigen ethisch medisch beleid uit te stippelen, maar het kan niet dat mensen tegen hun wil te maken krijgen met bijvoorbeeld een palliatieve filter, of dat artsen wordt belet een euthanasieverzoek uit te voeren indien ze dat zouden willen doen. Het advies van de Raad van State was dan ook zeer duidelijk: er moet worden gekeken naar het zelfbeschikkingsrecht van de patiënt en de handelingsvrijheid van de arts.

Translated text

We all heard a few months ago the death of the Flemish wheelchair athlete Marieke "Wielemie" Vervoort. She suffered from progressive tetraplegia and chose euthanasia at the end of October 2019. Her declaration of will, which she had drawn up in 2008, had to be renewed up to twice. That declaration of will and the idea that her will was respected gave her the courage, the strength and the peace of mind to go on for many more years. Today that declaration of will will be valid indefinitely. The declaration of will can also be revoked or modified at any time. Let us not make things unnecessarily complicated. Withdrawing or adjusting the declaration of will remains very easy and can be done at any time. This is an enormous reassurance of the patient’s desire for a dignified end of life.

The second amendment to the law is also important. It stipulates that a healthcare institution cannot prevent any doctor from applying an euthanasia application, of course, in compliance with the legal conditions. This is very important. This is about patients who are incurably ill and whose illness is irreversible. At some point, those people can end up in the hospital. Often this is not the hospital of your choice, but the nearest, where family and friends can pass through. It is therefore very important that the will of the patient is respected, regardless of the health care institution where the patient arrives, especially when we hear that certain hospitals require their patients to follow a palliative care pathway when they request euthanasia. It cannot be that people who suffer and desire a dignified end of life must fight against their will for longer. Failure to comply with this decision of will is a serious infringement on the rights of the patient.

Hospitals, indeed, have the right to formulate their own ethical medical policy, but it is not possible for people to be confronted against their will with, for example, a palliative filter, or that doctors are prevented from executing an euthanasia request if they wish to do so. The opinion of the State Council was therefore very clear: the right of self-determination of the patient and the freedom of action of the doctor must be considered.

#21

Official text

                    
                    Pour que chacun puisse disposer d'une fin de vie au plus proche de son choix, nous avons encore du chemin à faire en Belgique, même si nous sommes sur la bonne voie. Nous devons davantage faire connaître la possibilité de la déclaration anticipée au sein de la population. Nous devons investir davantage dans la formation du personnel médical, dans les services de soins palliatifs et avancer vers un cadre législatif qui permette au patient d'accéder à la fin de vie telle qu'il l'a choisie, dans le respect de son autonomie. En rendant la validité de la déclaration illimitée, en instaurant le respect de toutes les institutions de la loi sur l'euthanasie, nous faisons un pas vers le respect du droit du patient et d'une fin de vie digne.

Translated text

#22

Official text

                    
                    Mijnheer de voorzitter, beste collega's, ook uit mijn naam dank aan de partijen die hebben meegewerkt aan het tot stand komen van dit voorstel. Het is een voorstel waarmee wij tegemoetkomen aan een reële vraag van de mensen. Euthanasie is een thema dat niemand onberoerd laat. Dat is ook gebleken tijdens de debatten in de commissie.

Zoals daarnet al aangekaart is, was in 2002 ons land na Nederland het tweede land ter wereld waar euthanasie wettelijk geregeld werd. Wij zijn intussen 18 jaar verder. Wij vinden het dus nodig er hier een grondig debat over te voeren.

Een eerste stap is het voorstel dat vandaag voorligt en waarmee wij onder andere de beperkte geldigheidsduur van de wilsverklaring afschaffen. Dat was trouwens een concrete vraag van de evaluatiecommissie Euthanasie, die elke twee jaar een verslag maakt en die ook elke twee jaar vraagt de wilsverklaring voor onbepaalde duur geldig te maken.

De geldigheidsduur van maximaal vijf jaar zorgde in het verleden soms voor schrijnende toestanden. Een arts kon geen euthanasie toepassen omdat de wilsverklaring vervallen was.

Het Parlement heeft vorige zomer al een aanpassing goedgekeurd, via de wet houdende diverse bepalingen van 5 mei. Daarmee konden mensen met een geregistreerde wilsverklaring zelf de geldigheidsduur bepalen, of zij konden kiezen voor een wilsverklaring van onbepaalde duur. Drie maanden voor de vervaldatum of minstens elke tien jaar moesten de patiënten volgens die wet een herinnering krijgen.

Heel wat mensen kiezen echter voor een niet-geregistreerde wilsverklaring, om allerlei redenen.

Wie zijn wij, mevrouw Van Peel, om mensen te verplichten hun wilsverklaring bij het gemeentebestuur te doen registeren?

Mijnheer Creyelman, u hebt het voorstel gedaan de registratie eenvoudiger te maken door ze bijvoorbeeld bij de huisarts toe te laten. Dat is eigenlijk wat een niet-geregistreerde wilsverklaring inhoudt. Die wordt bepaald bij de huisarts en die wordt daar bewaard, eventueel met een kopie in het woonzorgcentrum. Het probleem was dat dit niet voor onbepaalde duur kon.

Elke zogenaamde negatieve wilsverklaring, waarmee men bijvoorbeeld een medische behandeling als sondevoeding kan weigeren, kan vandaag wel al van onbepaalde duur zijn. Eerlijk gezegd, dat dit voor een dergelijke wilsbeschikking wel mogelijk is, en voor andere niet, krijg ik aan de mensen niet uitgelegd.

Translated text

Mr. Speaker, dear colleagues, also on my behalf, I thank the parties who have contributed to the implementation of this proposal. It is a proposal by which we respond to a real demand of the people. Euthanasia is a subject that leaves no one untouched. This has also been demonstrated during the committee debates.

In 2002, after the Netherlands, our country was the second country in the world where euthanasia was legally regulated. We are now 18 years ahead. We therefore find it necessary to conduct a thorough debate here.

A first step is the proposal presented today, with which we abolish, among other things, the limited period of validity of the declaration of will. That was, by the way, a concrete request from the evaluation committee Euthanasia, which makes a report every two years and which also asks every two years to make the declaration of will valid for indefinite duration.

The validity period of up to five years in the past sometimes caused shaking conditions. A doctor could not apply euthanasia because the declaration of will had expired.

The Parliament already approved an amendment last summer, through the law containing several provisions of 5 May. Thus, people with a registered declaration of will could determine the validity period themselves, or they could choose a declaration of will of indefinite duration. Three months before the expiration date, or at least every ten years, patients were required to receive a reminder under that law.

However, a lot of people choose an unregistered declaration of will, for a variety of reasons.

Who are we, Mrs. Van Peel, to compel people to register their declaration of will with the municipal administration?

Mr. Creyelman, you have made the proposal to make registration easier by allowing them, for example, to the general physician. This is what an unregistered declaration of will means. It is determined by the general doctor and it is kept there, possibly with a copy in the residential care center. The problem was that this could not be for an indefinite duration.

Any so-called negative will declaration, with which one can refuse, for example, a medical treatment such as probe feeding, can already be indefinitely lasting today. To be honest, that this is possible for such a determination of will, and for others not, I am not explained to the people.

#23

Official text

                    
                    Met dit voorstel wordt deze anomalie weggewerkt. Daarom is dit voorstel een verbetering, ook tegenover de wet die vorig jaar is goedgekeurd.

In de wet van 5 mei waren bovendien geen overgangsmaatregelen of overgangsbepalingen vastgelegd. Daarin is in het nieuwe voorstel wel voorzien. Wilsverklaringen van vóór het in werking treden van de wet vallen onder de oude regeling. Vanaf de inwerkingtreding van de nieuwe wet is elke nieuwe wilsverklaring of elke hernieuwing automatisch van onbepaalde duur. Ook patiënten, artsen en andere verenigingen zijn vragende partij en steunen dit voorstel.

Uiteraard vraag ik ook aan de minister om alle middelen te willen gebruiken om te communiceren over deze aanpassingen, zodat dat voor iedereen heel duidelijk is. In de commissie haalden sommigen aan dat de wet van 5 mei voorzag in een tienjaarlijkse herinneringsplicht. Zij vragen zich af wat daar verkeerd aan kan zijn. In de praktijk worden mensen vandaag ook al geregeld aan hun wilsverklaring herinnerd, door bijvoorbeeld de huisarts. Huisartsen bespreken de wilsverklaring geregeld met hun patiënten. In sommige gevallen is een tienjaarlijkse herinnering te kort, in andere gevallen zal dit te lang zijn. Laten we dus vertrouwen op de experts die patiënten begeleiden en op de patiënten zelf, die echt wel weten hoe ze met dit gevoelig thema moeten omgaan.

Met dit nieuwe voorstel krijgen de mensen met een niet-geregistreerde wilsverklaring dezelfde zekerheid als mensen met een geregistreerde wilsverklaring. Mensen denken ook heel grondig na over een belangrijke beslissing zoals zijn of haar levenseinde.

Voor de Open Vld-fractie staat de vrije keuze van de patiënt centraal. Iedereen moet zelf bepalen wat voor hem of haar een menswaardig levenseinde is. Een wilsverklaring voor onbepaalde duur zorgt voor duidelijkheid. Er kan niet vergeten worden om ze te verlengen. Wie tijdens een bepaalde fase in zijn leven van mening verandert, kan die wilsverklaring te allen tijde op een heel eenvoudige manier aanpassen of intrekken. Ik ben 45 jaar en vandaag is mijn standpunt dat ik in bepaalde situaties euthanasie zou wensen. Maar ik weet niet of ik daar elk jaar of elke vijf jaar opnieuw aan wil denken. Misschien wil ik er nooit meer over nadenken. Ik vind het dus maar logisch dat dit van onbepaalde duur wordt en dat ikzelf op een bepaald moment erover kan nadenken of ik mijn wilsverklaring wil veranderen.

Translated text

This proposal eliminates this anomaly. Therefore, this proposal is an improvement, also compared to the law passed last year.

Furthermore, the law of 5 May did not contain any transitional measures or transitional provisions. This is envisaged in the new proposal. Declarations of will made before the entry into force of the law fall under the old regulation. From the entry into force of the new law, every new declaration of will or renewal is automatically of indefinite duration. Patients, doctors and other associations are also the requesting party and support this proposal.

Of course, I also ask the Minister to be willing to use all means to communicate about these adjustments, so that it is very clear to everyone. Some in the committee suggested that the law of 5 May provided for a ten-year memorial obligation. They wonder what could be wrong with that. In practice, people today are already regularly reminded of their declaration of will, for example, by the general doctor. Family doctors regularly discuss the declaration of will with their patients. In some cases, a ten-year memory is too short, in other cases, it will be too long. So let us rely on the experts who guide patients and on the patients themselves, who really know how to deal with this sensitive topic.

With this new proposal, those with an unregistered declaration of will receive the same security as those with a registered declaration of will. People also think very thoroughly about an important decision such as the end of their life.

For the Open Vld faction, the free choice of the patient is central. Everyone has to decide for themselves what is a worthy life end for them. A declaration of will for an indefinite duration provides clarity. You cannot forget to extend them. Anyone who changes his mind during a certain stage of his life can modify or withdraw that declaration of will at any time in a very simple way. I am 45 years old and today my position is that in certain situations I would wish for euthanasia. But I don’t know if I want to think about it every year or every five years. Maybe I never want to think about it again. So I find it only logical that this becomes indefinite and that I myself at some point can think about whether I want to change my declaration of will.

#24

Official text

                    
                    De Raad van State bevestigt eigenlijk dat op die manier de keuzevrijheid gegarandeerd wordt. Ze schrijven letterlijk dat de aanpassing heel eenvoudig mogelijk is.

Wat ik wel vreemd vind aan het advies is dat men zegt dat er nu mogelijk een discriminatie kan bestaan tussen mensen die een wilsverklaring van bepaalde duur willen en mensen die er een van onbepaalde duur willen. Die opmerking hebben zij vroeger niet gemaakt, toen onbepaalde duur niet eens mogelijk was. Toen bestond die discriminatie blijkbaar niet.

Ook de vrije keuze van de arts is voor ons belangrijk. Een arts kan nooit verplicht worden om euthanasie uit te voeren. Wat vandaag in de praktijk wel gebeurt, is dat artsen lang wachten om hun weigering aan de patiënt bekend te maken. Op die manier laten ze die in het ongewisse. Met het voorliggend voorstel lossen we dit op, want een arts moet nu binnen een redelijke termijn zijn beslissing aan de patiënt kenbaar maken en het dossier overmaken.

Wij vinden het nog belangrijker dat nu ook duidelijk wordt bepaald dat instellingen niet met een zogenaamde gewetensclausule kunnen aankomen. Er is een amendement ingediend dat ziekenhuizen of andere instellingen zou toelaten om hun dokters en artsen te verbieden om euthanasie toe te passen. Voor ons is het heel duidelijk dat dit niet kan. Zij worden gefinancierd door de overheid en moeten zich aan de wetgeving houden. Zij kunnen hun artsen dus niet verbieden om euthanasie toe te passen, net zoals zij hen ook niet kunnen verplichten om dat wel te doen, voor alle duidelijkheid. Het spreekt dus voor zich dat wij het genoemde amendement niet zullen steunen.

Collega's, ik hoop op brede steun voor dit voorstel.

Translated text

The State Council actually confirms that in this way the freedom of choice is guaranteed. They literally write that adjustment is very simple.

What I find strange about the advice is that it is said that there may now be a discrimination between people who want a declaration of will of a certain duration and people who want one of an indefinite duration. This observation was not made before, when indefinite duration was not even possible. At that time, this discrimination did not exist.

The free choice of the doctor is also important to us. A doctor can never be obliged to perform euthanasia. What is happening in practice today is that doctors wait a long time to announce their refusal to the patient. In this way, they leave them in the unknown. With the present proposal, we solve this issue, because a doctor must now communicate his decision to the patient within a reasonable period of time and forward the file.

We find it even more important that now it is also clearly stipulated that institutions cannot come up with a so-called conscience clause. An amendment has been submitted that would allow hospitals or other institutions to prohibit their doctors and doctors from applying euthanasia. It is very clear to us that this cannot be done. They are funded by the government and must comply with the legislation. Therefore, they cannot prohibit their doctors from applying euthanasia, just as they cannot compel them to do so, for all clarity. Therefore, it is obvious that we will not support the above amendment.

I look forward to a broad support for this proposal.

#25

Official text

                    
                    Mijnheer de voorzitter, collega's, volgende maand wordt mijn vader 88. Hij is nog steeds alive-and-kicking, wat ons uiteraard heel gelukkig maakt.

Juist die levendigheid en zijn plezier in het leven maken dat hij, als het einde nadert, zelf aan het stuur wil blijven zitten. "Mijn hele leven heb ik zelf beslissingen genomen", zegt hij. "Als ik ongeneeslijk ziek word en lijd, dan wil ik ook zelf kunnen beslissen", zegt hij. Hij heeft dus een wilsverklaring opgesteld, netjes geregistreerd met getuigen, alles erop en eraan. U kunt zich niet voorstellen hoe vaak ik al heb gehoord: "Karin, als die vijf jaar voorbij zijn, dan verwittig je me toch hé?" De angst is er dat hij het zou kunnen vergeten. Die angst is heel reëel.

Zoals mijn vader zijn er velen. Ik kom heel vaak op het terrein en ik ga heel vaak over dergelijke zaken spreken. Ik kom voortdurend mensen tegen die ongerust zijn over het feit of die wilsverklaring nu wel goed is geregistreerd, of ze wel in orde is en vooral, of ze nog op tijd zullen zijn om die wilsverklaring te verlengen. Dit leeft in onze maatschappij. Hier is een groot draagvlak voor. Mensen willen zelf beslissingen nemen en die alleen herroepen als ze zelf van mening veranderen.

In de vorige legislatuur hebben wij in die zin zelf een voorstel ingediend. Dat voorstel hield in een wilsverklaring op te maken, binnen de drie jaar te hernieuwen en daarna oneindig in de tijd te laten worden, tenzij men ze zelf herroept natuurlijk.

Translated text

My father will be 88 next month. He is still alive-and-kicking, which of course makes us very happy.

It is precisely that vivacity and his pleasure in life that he, as the end approaches, wants to remain on the wheel himself. “I’ve made decisions myself all my life,” he says. “If I become incurably sick and suffering, then I want to be able to decide myself,” he says. So he has drawn up a declaration of will, carefully registered with witnesses, everything on and on. You can’t imagine how many times I’ve heard, “Karin, if those five years are over, you’ll notify me, right?” That fear is very real.

Like my father, there are many. I come to the field very often and I am going to talk about such things very often. I constantly encounter people who are concerned about whether that declaration of will is now well registered, whether it is in order and above all, whether they will still be in time to renew that declaration of will. This lives in our society. There is a large support for this. People want to make decisions themselves and only revoke them if they change their own minds.

In the previous legislature, we have submitted a proposal in this regard. That proposal consisted in making a declaration of will, renewing it within three years and then letting it become infinite in time, unless one itself revokes it, of course.

#26

Official text

                    
                    De sp.a is bijzonder tevreden dat zij dit heel duidelijk voorstel kan steunen.

Dat dit voorstel er slordig is doorgejaagd, is een onterechte kritiek, zeker als ik het vergelijk met de vlug-vlug-manier waarop aan het einde van de vorige legislatuur een onduidelijke, vage formulering in een groter wetsontwerp werd weggestopt. De heer De Caluwé heeft daar ook al naar verwezen.

Dit voorstel maakt hier komaf mee. Dat is een heel goede zaak.

Wij zullen dit in elk geval met overtuiging goedkeuren. Wij hopen ook in de toekomst nog aan nieuwe, mooie, ethische voorstellen te kunnen samenwerken.

Bedankt aan de collega's voor de constructieve samenwerking.

Translated text

#27

Official text

                    
                    Chers collègues, permettez-moi tout d'abord une petite remarque très personnelle. J'entends certains parmi vous associer de manière exclusive le droit de mourir dans la dignité à l'euthanasie. Je suis toujours mal à l'aise de vous entendre présenter les choses de cette manière. Chacun a le droit de mourir dans la dignité. Chacun a le droit qu'on respecte ses choix. Et chaque patient, quel que soit son choix - euthanasie ou pas -, a le droit de mourir dans la dignité.

J'en viens maintenant à ce texte. Sous la législature précédente, nous avions voté le texte qui permettait à la fois de choisir une durée de validité de dix ans pour cette déclaration ou une durée illimitée. Ce texte n'a jamais été appliqué. Certains collègues ont expliqué pourquoi, je ne le répéterai pas. Aujourd'hui vous détricotez ce travail, cette loi, et imposez une durée de validité illimitée, et ce, pour tout le monde, quels que soient les choix des uns et des autres.

Ce texte nous pose deux problèmes. Le premier concerne le libre choix de chaque personne. Autant je comprends que les uns ou les autres choisissent la déclaration anticipée à durée illimitée, autant il me semble important de respecter le choix des personnes qui veulent non pas changer leur déclaration par après, mais souhaitent une durée de validité limitée dans le temps.

Translated text

First, let me make a very personal comment. I hear some of you exclusively associate the right to die in dignity with euthanasia. I am always uncomfortable to hear you present things this way. Everyone has the right to die in dignity. Everyone has the right to be respected for their choices. And every patient, whatever their choice – euthanasia or not – has the right to die in dignity.

I now come to this text. During the previous legislature, we voted on the text that allowed either a validity period of ten years for this declaration or an unlimited duration. This text has never been applied. Some colleagues explained why, I will not repeat it. Today you are destroying this work, this law, and imposing an unlimited period of validity, and this for all, whatever the choices of one and the other.

This text poses two problems. The first concerns the free choice of each person. As much as I understand that some or others choose the early declaration with an unlimited duration, as much I think it is important to respect the choice of people who do not want to change their declaration afterwards, but want a period of validity limited in time.

#28

Official text

                    
                    Nous avions envoyé cet amendement au Conseil d'État, qui l'a validé. Permettez-moi de citer le Conseil d'État: "Une telle possibilité présente l'avantage de ne pas affecter le droit à l'autodétermination des personnes qui veulent donner une durée de validité indéterminée à leur déclaration anticipée, tandis que les personnes qui sont moins certaines quant à l'évolution à long terme de leurs convictions relatives à la déclaration anticipée et qui veulent s'obliger elles-mêmes à réévaluer périodiquement cette déclaration disposent de cette faculté sans devoir faire des procédures, quel que soit le type de procédure."

Nous avons évidemment redéposé cet amendement ici en plénière. Pour nous, respecter le libre choix de chaque personne, c'est lui laisser un choix total et ne pas lui imposer une durée illimitée qu'elle devrait par la suite modifier à travers des procédures.

Nous avons un deuxième problème. Qui décide d'une euthanasie pour un patient âgé par exemple de 80 ans, qui aurait fait sa déclaration anticipée 30, 40, 50 voire 60 ans avant et qui aurait à cette fin décidé de confier cette responsabilité à 1, 2 ou 3 personnes avec une durée de validité illimitée? Que se passe-t-il si ces personnes sont décédées ou ne sont plus capables de s'entretenir avec le médecin et donc de décider et d'assumer la confiance que l'auteur de la déclaration anticipée avait mise entre leurs mains?

Translated text

We sent this amendment to the Council of State, which approved it. Let me quote the State Council: “This possibility has the advantage of not affecting the right to self-determination of persons who want to give an indefinite period of validity to their early declaration, while persons who are less certain about the long-term evolution of their beliefs regarding early declaration and who want to compel themselves to periodically re-evaluate that declaration have this possibility without having to undergo procedures, regardless of the type of procedure.”

We presented this amendment here in the plenary session. For us, respecting each person’s free choice means leaving them a total choice and not imposing an unlimited duration that they should subsequently modify through procedures.

We have a second problem. Who decides on an euthanasia for a patient, for example, 80 years old, who would have made his advance declaration 30, 40, 50 or even 60 years earlier and who would have for this purpose decided to entrust this responsibility to 1, 2 or 3 people with an unlimited validity period? What if these people have died or are no longer able to talk to the doctor and therefore decide and assume the confidence that the author of the early statement had put in their hands?

#29

Official text

                    
                    Nous avons eu des discussions en commission et vous avez décidé que, si les personnes de confiance n'étaient plus en mesure de s'entretenir avec le médecin, le médecin déciderait d'office seul. Ce n'est évidemment pas respecter le choix initial de la personne qui, ayant fait une déclaration anticipée, avait évidemment prévu de remettre cette décision à une personne de confiance qui n'en a plus la capacité.

Nous avons dès lors déposé un amendement laissant le choix à la personne, dans le cas où les personnes de confiance ne seraient plus capables de s'entretenir avec le médecin ou seraient tout simplement décédées, soit, de désigner, dans sa déclaration anticipée, le médecin comme décideur à la place des personnes de confiance, soit de stipuler expressément, dans la déclaration anticipée, que leur déclaration n'est plus valable. Ainsi, on respecte, selon moi, le choix des patients, des personnes et on leur laisse aussi toute la responsabilité au moment de la déclaration anticipée car on n'a pas à choisir et à décider à leur place. C'est cela le vrai respect du patient. Le respect du libre choix, c'est aussi cela.

Cet amendement est également redéposé. Il n'a pas été soutenu en commission, en tout cas sur le plan arithmétique car j'ai bien entendu que certains avaient quand même des doutes en la matière. Nous verrons ce qu'il en sera aujourd'hui.

Translated text

We had discussions in the committee and you decided that, if trusted people were no longer able to talk to the doctor, the doctor would decide by office alone. This is obviously not to respect the initial choice of the person who, having made an early declaration, had obviously planned to hand over this decision to a trusted person who no longer has the capacity to do so.

We therefore submitted an amendment leaving the choice to the person, in the event that the trusted persons would no longer be able to talk with the doctor or would simply die, either to designate, in its early declaration, the doctor as the decision maker in place of the trusted persons, or to stipulate expressly, in the early declaration, that their declaration is no longer valid. Thus, in my opinion, the choice of patients, people is respected and they are also left with all responsibility at the time of the early declaration because you do not have to choose and decide in their place. This is the true respect for the patient. Respect for freedom of choice is also this.

This amendment is also submitted. It was not supported in the committee, at least on the arithmetic level because I heard that some still had doubts on this subject. We will see what will happen today.

#30

Official text

                    
                    Ce qui est, en tout cas, important pour nous, c'est de laisser le choix à chaque personne, de respecter ce choix quel qu'il soit, de permettre à chacun de mourir dans la dignité et de choisir l'accompagnement et la fin de vie qu'il souhaite.

Pour toutes ces raisons, je m'abstiendrai, sauf si ces amendements étaient, aujourd'hui, soutenus par une majorité arithmétique.

Dans notre groupe, nous l'avons déjà exprimé, il y a une liberté éthique pour ce qui concerne les thèmes qui relèvent de l'éthique. Ce faisant, si j'ai annoncé mon vote et ma position, chaque membre de notre groupe votera en âme et conscience.

Translated text

#31

Official text

                    
                    Monsieur le président, chers collègues, je suis très heureuse de pouvoir, aujourd'hui, soutenir la proposition de loi à l'examen qui s'inscrit dans la parfaite lignée de la loi de 2002 sur l'euthanasie, loi qui avait été portée par le gouvernement progressiste arc-en-ciel de l'époque et qui a confirmé la place de la Belgique en tant qu'État précurseur en matière d'éthique. En effet, cette loi fondamentale a fixé un cadre légal qui – je tiens à le rappeler – n'impose jamais rien à personne mais a, en revanche, le mérite de placer le patient et la liberté de choix de ce dernier au cœur du dispositif.

Translated text

#32

Official text

                    
                    Un cadre qui permet aux patients qui en font la demande et qui se trouvent, bien évidemment, dans les conditions légales, dans des conditions médicales strictement définies, à savoir une situation médicale sans issue, une souffrance physique et/ou psychique constante, insupportable et inapaisable, et une affection accidentelle ou pathologique grave et incurable, de mourir dans la dignité.

C'est ainsi que depuis 2002, les médecins peuvent, à la demande de leurs patients, poser un ultime acte de soins et les laisser partir sereinement, paisiblement, entourés de leurs proches et du personnel médical.

Depuis 2002, le malade peut décider de rendre son dernier souffle en se libérant de la maladie et de ses souffrances.

Depuis 2002 aussi, nous voyons la France et la saga judiciaire de Vincent Lambert qui l'a malheureusement secouée, qui a été évoquée par une de mes collègues, avec une certaine perplexité, mais aussi une certaine tristesse. Tristesse de voir que certains patients, alors qu'ils sont littéralement rongés par la maladie, ne peuvent toujours pas voir leur ultime liberté respectée. Pour rappel, près de 90 % des euthanasies pratiquées le sont à la suite de cancers en phase terminale.

Nous pouvons donc être fiers d'avoir, en Belgique, une loi qui humanise la fin de vie, qui permet aux patients de se réapproprier leur corps, leurs décisions médicales et leur mort.

Toujours est-il que près de dix-huit ans après l'adoption de cette loi, nous disposons aujourd'hui du recul nécessaire pour constater que la loi actuelle peut parfois, sur certains aspects, poser des difficultés pratiques à ces patients en fin de vie. Difficultés auxquelles la proposition de loi entend répondre avec justesse, sérieux et dignité.

Nous avons également vu, à travers le récent procès d'assises à Gand, que les médecins doivent davantage être protégés dans le cadre de leur pratique, dès lors qu'ils ne font que répondre à l'ultime volonté de leurs patients. C'est pourquoi je tenais avant toute chose à remercier du fond du cœur les auteurs de cette proposition de loi.

La première grande modification proposée par ce texte vise à supprimer la durée de validité de la déclaration anticipée, autrement dit ce formulaire par lequel le patient encore capable et conscient exprime sa volonté de recourir à l'euthanasie le jour où il se retrouverait dans l'incapacité de formuler cette demande (en cas de coma, par exemple) et où il se trouverait dans les conditions légales pour en bénéficier.

Translated text

A framework that allows patients who apply for it and who are, of course, in the legal conditions, in strictly defined medical conditions, i.e. a medical situation without a way out, constant, unbearable and unbearable physical and/or mental suffering, and a serious and incurable accidental or pathological condition, to die in dignity.

Since 2002, doctors can, at the request of their patients, make a final act of care and let them leave serene, peacefully, surrounded by their relatives and medical staff.

Since 2002, the patient has been able to decide to take his last breath by liberating himself from his illness and suffering.

Since 2002 too, we see France and the judicial saga of Vincent Lambert that unfortunately shaken it, which was evoked by one of my colleagues, with some perplexity, but also some sadness. It is sad to see that some patients, while they are literally plagued by the disease, can still not see their ultimate freedom respected. Approximately 90% of euthanasia is due to terminally-stage cancers.

We can therefore be proud to have, in Belgium, a law that humanizes the end of life, which allows patients to reappropriate their bodies, their medical decisions and their death.

It is still that almost eighteen years after the adoption of this law, we now have the necessary retreat to find that the current law can sometimes, in some aspects, pose practical difficulties to these patients at the end of life. Difficulties to which the bill intends to respond with correctness, seriousness and dignity.

We have also seen, through the recent court trial in Ghent, that doctors need to be more protected in the context of their practice, since they only respond to the ultimate will of their patients. First of all, I would like to thank the authors of this bill.

The first major amendment proposed by this text aims to remove the validity period of the early declaration, that is, that form by which the patient still capable and conscious expresses his will to resort to euthanasia on the day when he would find himself unable to formulate this request (in case of coma, for example) and when he would be in the legal conditions to benefit from it.

#33

Official text

                    
                    La durée de validité de cinq ans a été portée récemment à dix ans, nous ont rétorqué plusieurs partis en commission. Sauf qu'à défaut d'arrêté royal d'exécution, la durée de validité reste finalement de cinq ans. La prolonger continue à constituer une démarche administrative très lourde, parfois trop lourde pour les malades, et cela a encore été rappelé par le Conseil d'État dans son avis. Quant à la Commission fédérale de contrôle et d'évaluation de l'euthanasie, elle a aussi souligné le caractère anxiogène de l'exigence de renouvellement de cette déclaration anticipée. Les malades ont peur d'oublier cette échéance de cinq ans. Les malades ont peur aussi de ne plus disposer, au fil des années qui passent, d'un entourage suffisamment fourni pour y trouver des témoins et des personnes de confiance, condition indispensable à remplir pour que la déclaration anticipée soit valide.

Translated text

#34

#35

Official text

                    
                    Je vous remercie de faire le nécessaire, monsieur le président, car il est extrêmement désagréable de travailler dans ces conditions sur un sujet aussi important.

Je poursuis. Pire encore, cette exigence rend l'euthanasie impossible pour les patients qui seraient entre-temps atteints d'une dégénérescence cérébrale avancée. En effet, cette dégénérescence les prive d'une conscience qui est nécessaire – et c'est bien normal – pour renouveler cette déclaration anticipée. Cette durée de validité doit donc être supprimée.

Cependant, il faut savoir que la déclaration anticipée peut à tout moment être retirée ou modifiée, à l'instar d'un testament ou de la déclaration anticipée qui concerne l'acharnement thérapeutique. Cette déclaration, elle, est limitée dans le temps.

Pour revenir à nos travaux en commission, j'ai entendu que la loi fourre-tout du 5 mai 2019 avait réglé cette question. Force est de constater qu'il n'en est rien. Comme je l'ai dit, la loi du 5 mai 2019 n'est pas entrée en vigueur puisque les arrêtés royaux d'exécution n'ont pas été adoptés.

Translated text

#36

Official text

                    
                    C'est pourquoi les patients, les médecins et les associations qui militent pour le droit de mourir dans la dignité – et mes collègues socialistes ont rappelé le travail considérable fourni depuis des dizaines d'années par l'Association pour le droit de mourir dans la dignité – nous confirment tous que la seule solution acceptable et respectueuse de la volonté des patients est de supprimer la durée de validité de la déclaration anticipée. En effet, lorsque l'on est rongé par la maladie et qu'elle nous empêche en définitive de vivre, toute simplification administrative est la bienvenue.

À cet égard, des amendements ont été déposés en commission par certains partis, à la suite de l'avis du Conseil d'État, et le sont encore aujourd'hui même au sein de notre hémicycle. L'un d'eux vise à ce que les patients puissent fixer, s'ils le souhaitent, une durée de validité limitée à leur déclaration anticipée. Le problème, chers collègues, est qu'il en découlerait plusieurs types de déclaration anticipée, avec pour effet que les démarches à entreprendre en fin de vie seraient rendues toujours plus compliquées. Ce n'est pas acceptable lorsqu'il s'agit de personnes déjà fortement affaiblies par la maladie.

Pour justifier cette limitation, il a aussi été avancé par d'aucuns que certains patients ne déposeraient finalement pas de déclaration anticipée parce qu'ils craignent d'oublier, au bout de quelques années, l'exigence de la renouveler ainsi que son caractère limité dans le temps. Là aussi, cet argument ne tient pas. En effet, si certaines déclarations ne sont pas déposées ou renouvelées, c'est précisément en raison de la lourdeur administrative de leur renouvellement – lourdeur que la présente proposition tend justement à supprimer.

Enfin, il a été également soutenu que la possibilité de limiter dans le temps la déclaration permettrait une égalité entre les patients – entre ceux qui voudraient cette limitation dans le temps et les autres. Pardonnez-moi, mais cet argument ne tient toujours pas. Premièrement, comme je l'ai dit, tout patient peut, à n'importe quel moment, retirer sa déclaration anticipée. Cela constitue tout de même une déclaration administrative nettement plus simple que celle qui vise à la renouveler.

Translated text

That’s why patients, doctors and associations that fight for the right to die in dignity – and my socialist colleagues have recalled the considerable work provided for decades by the Association for the right to die in dignity – all confirm to us that the only acceptable and patient-respecting solution is to remove the validity period of the early declaration. Indeed, when one is plagued by the disease and it ultimately prevents us from living, any administrative simplification is welcome.

In this regard, amendments have been submitted in committees by some parties, following the opinion of the State Council, and are still so today even within our homicide. One of them aims to allow patients to fix, if they wish, a validity period limited to their early declaration. The problem, dear colleagues, is that it would result in several types of early declaration, with the effect that the steps to be undertaken at the end of life would become increasingly complicated. This is not acceptable when it comes to people already heavily weakened by the disease.

To justify this limitation, it has also been advanced by some that some patients would eventually not submit an advance declaration because they fear to forget, after a few years, the requirement to renew it as well as its limited character in time. This argument does not hold either. Indeed, if certain declarations are not filed or renewed, it is precisely due to the administrative burden of their renewal – a burden that this proposal just tends to remove.

Finally, it was also argued that the possibility of limiting in time the statement would allow for equality between patients – between those who would like this limitation in time and others. Sorry, but this argument still does not hold. First, as I said, any patient can, at any time, withdraw his early declaration. However, this is a much simpler administrative declaration than the one intended to renew it.

#37

Official text

                    
                    Et, deuxièmement, parce qu'aujourd'hui les patients ne sont pas sur un pied d'égalité. En effet, seuls ceux qui ont la force et la possibilité de renouveler leur déclaration anticipée ont la chance de voir leur volonté de mourir dans la dignité respectée. Pour ces raisons, et afin de pouvoir effectuer sa démarche concernant le droit de mourir dans la dignité le plus sereinement possible, cet amendement a été rejeté en commission et nous le rejetterons aujourd'hui également en séance plénière.

J'ai également entendu, en commission ainsi qu'aujourd'hui dans la bouche de Mme Van Peel, que nous agissions dans la précipitation. C'est décidément l'argument phare des opposants à toute avancée progressiste en matière éthique en ce début de législature. Un argument qui est d'autant plus piquant - cela a été rappelé par ma collègue Sofie Merckx dans le cas de l'euthanasie, ainsi que par Mme Jiroflée - qu'il est avancé par des représentants de partis qui ont défendu cette fameuse loi fourre-tout du 5 mai 2019, qui ont modifié les dispositions relatives à la loi sur l'euthanasie juste avant la dissolution des chambres sans aucun débat sur la question très spécifique de l'euthanasie.

Deux poids deux mesures, mais aussi de la mauvaise foi. Ce débat, grâce à mes collègues auteurs de la présente proposition, nous avons enfin pu l'avoir en commission de la Santé. Nous avons enfin pu expliquer en quoi cette modification était indispensable pour les patients, en particulier pour ceux qui n'osent pas remplir de déclaration anticipée précisément en raison de cette obligation de renouvellement. Si bien qu'aujourd'hui, seulement 2 % des euthanasies sont pratiquées sur la base d'une déclaration anticipée.

La deuxième grande modification portée par ce texte consiste à mieux encadrer l'objection de conscience en soulignant son caractère personnel, mais aussi en prévoyant que le médecin disposera de sept jours au maximum pour prendre sa décision et, en cas de refus de pratiquer l'euthanasie, de quatre jours au maximum pour transmettre le dossier du patient à un confrère qui devra examiner sa demande. Examiner sa demande, ce n'est pas pratiquer l'euthanasie en tant que telle: il y a une grande nuance.

Je tiens à souligner qu'il ne s'agit donc nullement d'une révolution puisque l'on respecte parfaitement la ratio legis de cette loi du 28 mai 2002. En effet, la présente proposition de loi ne fait que préciser ce qui devait aller de soi mais qui malheureusement, dans les faits, n'est pas respecté. L'objection de conscience est par définition personnelle, propre à un seul médecin et la loi de 2002 proposait un juste équilibre entre la liberté thérapeutique du médecin, la liberté de conscience et, par ailleurs, la liberté de choix du patient.

Translated text

And, secondly, because today patients are not on an equal footing. Indeed, only those who have the strength and the possibility to renew their early declaration have the chance to see their will to die in respected dignity. For these reasons, and in order to be able to carry out its approach regarding the right to die in dignity as serenely as possible, this amendment has been rejected in the committee and we will also reject it today in the plenary session.

I also heard, in the commission and today in the mouth of Mrs. Van Peel, that we were acting in the precipitation. This is definitely the flagship argument of opponents of any progressive advance in ethical matters at this beginning of the legislature. An argument that is all the more picky - this was recalled by my colleague Sofie Merckx in the case of euthanasia, as well as by Mrs Jiroflée - that it is advanced by representatives of parties who defended this famous four-all law of 5 May 2019, which modified the provisions relating to the euthanasia law just before the dissolution of the chambers without any debate on the very specific issue of euthanasia.

Two weights two measures, but also of bad faith. This debate, thanks to my colleagues authors of this proposal, we have finally been able to have it in the Health Committee. We were finally able to explain why this change was indispensable for patients, especially for those who do not dare to fill out an advance declaration precisely because of this obligation to renew. Today, only 2% of euthanasies are performed on the basis of early declaration.

The second major amendment brought by this text is to better frame the objection of conscience by emphasizing its personal character, but also by providing that the doctor will have a maximum of seven days to make his decision and, in case of refusal to practice euthanasia, a maximum of four days to transmit the patient's dossier to a colleague who will have to examine his application. Examining his application is not practicing euthanasia as such: there is a big nuance.

I would like to emphasize that this is therefore in no way a revolution since the ratio legis of this law of 28 May 2002 is fully respected. Indeed, the present proposal of law only specifies what should go of course but which unfortunately, in the facts, is not respected. The objection of conscience is by definition personal, unique to a single doctor and the law of 2002 proposed a just balance between the therapeutic freedom of the doctor, the freedom of conscience and, on the other hand, the freedom of choice of the patient.

#38

Official text

                    
                    Cependant, il arrive aujourd'hui que des institutions médicales – même si elles sont financées par de l'argent public – ou des maisons de repos brandissent une prétendue clause de conscience pour interdire à tous leurs employés de pratiquer une euthanasie en leur sein, même si un patient répond à toutes les conditions légales et que le médecin traitant a donné son accord. Cette interdiction, qui s'exprime parfois de manière voilée ou tout à fait assumée – sur un site internet par exemple –, est parfaitement contraire à la liberté thérapeutique du médecin. Elle est également contraire au droit du patient de mourir dans la dignité. On ne peut en effet pas considérer que si un patient souhaite se faire euthanasier, il n'a finalement qu'à choisir d'aller ailleurs. Vous êtes parfaitement conscients du fait que ce n'est pas aussi simple en fin de vie. Ensuite, ce n'est pas respectueux des patients qui sont déjà fortement affaiblis par la maladie.

Le choix d'une institution en fin de vie ne se fait que très rarement pour des raisons idéologiques. Il se fait le plus souvent par la famille pour des raisons de proximité, de commodité ou pour des raisons financières.

Fort heureusement, ces pratiques sont minoritaires. Il n'en demeure pas moins qu'elles sont inquiétantes et qu'elles méritent par conséquent toute notre attention. Il est de notre rôle en tant que législateur de faire preuve de solidarité vis-à-vis de ces patients parce qu'ils n'ont pas pu voir leur liberté de choix respectée. Il est de notre rôle aussi d'assurer ce faisant une égalité de traitement entre tous les patients. Il est aussi de notre rôle d'éviter ce que François de Closets qualifiait dans son livre La Dernière Liberté de "mort à deux vitesses".

Nous observons également que certains médecins objecteurs de conscience tardent à communiquer le dossier médical de leur patient à un autre médecin, ce qui peut avoir des conséquences dramatiques pour ce même patient. Le plus souvent, cette situation entraîne une rupture de soins mais aussi une angoisse liée à la recherche d'un nouveau médecin, que l'on ne connaît pas et dont on espère qu'il pourra, lui, respecter sa liberté de choix, ou plutôt sa liberté de choix de vie mais aussi de mort. C'est une situation particulièrement lourde et difficile pour des malades qui sont déjà à bout de forces.

Pour toutes ces raisons, mon groupe soutiendra avec enthousiasme la présente proposition de loi.

Je voulais enfin clarifier une chose fondamentale: l'euthanasie ne sera jamais un acte banal. C'est un acte qui présentera toujours une charge émotionnelle très importante pour le médecin. C'est aussi un acte qui fait preuve d'une grande humanité parce qu'il concrétise le droit du patient à cette ultime liberté de décider la manière dont il rendra son dernier souffle, en mettant fin à une maladie incurable et à des souffrances qui sont insupportables.

Translated text

However, it happens today that medical institutions – even if they are funded by public money – or rest homes brand a so-called conscientious clause to prohibit all their employees from practicing euthanasia in their womb, even if a patient meets all legal conditions and the treating doctor has given his consent. This prohibition, which is sometimes expressed in a veiled or entirely assumed way – on a website for example – is completely contrary to the therapeutic freedom of the doctor. It is also contrary to the right of the patient to die in dignity. In fact, it cannot be considered that if a patient wishes to be euthanized, he ultimately only has to choose to go elsewhere. You are perfectly aware of the fact that it is not so simple at the end of life. Then, it is not respectful of patients who are already heavily weakened by the disease.

The choice of an institution at the end of life is very rarely made for ideological reasons. It is most often done by the family for reasons of proximity, convenience or for financial reasons.

Fortunately, these practices are minority. However, they are disturbing and therefore deserve our full attention. It is our role as a legislator to show solidarity with these patients because they have not been able to see their freedom of choice respected. It is also our role to ensure that all patients are treated equally. It is also our role to avoid what François de Closets described in his book The Last Freedom as "two-speed death."

We also observe that some conscientious doctors delay in communicating their patient’s medical record to another doctor, which can have dramatic consequences for that same patient. Most often, this situation leads to a break in care but also an anxiety related to the search for a new doctor, who is not known and of whom one hopes that he will be able to respect his freedom of choice, or rather his freedom of choice of life but also of death. This is a ⁇  heavy and difficult situation for patients who are already out of power.

For all these reasons, my group will enthusiastically support this bill.

I finally wanted to clarify one fundamental thing: euthanasia will never be a banal act. This is an act that will always present a very important emotional load for the doctor. It is also an act of great humanity because it concrete the right of the patient to this ultimate freedom to decide how he will take his last breath, ending an incurable disease and suffering that is unbearable.

#39

Official text

                    
                    Choisir sa mort est une liberté mais c'est aussi un droit qui ne peut pas être entravé, tant pour des raisons administratives que pour des considérations idéologiques. C'est ce qui a fondé la loi de 2002 et c'est ce qui fondera, je l'espère, cette nouvelle loi. Je vous remercie.

Translated text

#40

#41

Official text

                    
                    Mijnheer de voorzitter, collega's, ik ontdoe mij nu even symbolisch van mijn jasje van fractievoorzitter. Dat heeft een heel voor de hand liggende reden. Voor dergelijke aangelegenheden respecteren wij immers ook de fractievrijheid.

Nu doe ik meteen opnieuw mijn jasje van fractievoorzitter aan om mee te geven dat het mij erg heeft verheugd dat na een erg grondige discussie over de materie in de eigen fractie meerdere fractieleden hebben aangegeven het debat te zullen afwachten vooraleer hun definitief stemoordeel te bepalen, wat voldoende aanduidt met welke openheid voor de argumentatie en met welk gebrek aan vooroordeel zij het debat volgen. Ik moet toegeven dat die houding mij als fractievoorzitter trots stemt.

Nu zet ik mijn betoog als Kamerlid verder. Ik bouw een pauze in, zodat een en ander heel duidelijk is.

Aangezien ik mij hier niet achter de fractiediscipline kan verstoppen, wil ik hier heel klaar en duidelijk stellen dat mijn stemgedrag op een bepaalde manier moet worden geïnterpreteerd. Immers, om eerlijk te zijn, mon coeur balance.

Ik zal het voorstel toch goedkeuren. Ik zal het goedkeuren omdat – meerdere sprekers hebben ernaar verwezen – de problematiek tijdens de vorige legislatuur op een ernstige manier werd aangepakt.

Enige symboliek heeft voor de initiatiefnemers als drijfveer meegespeeld. Door een aantal sprekers is er ook op gewezen dat een ander stemgedrag dan een goedkeuring niet alleen zou kunnen, maar ook zal worden geïnterpreteerd als een negatieve houding ten opzichte van de vrijheid in de euthanasiediscussie als zodanig. Ik wens die verdenking op geen enkele manier op mij te laten rusten.

In essentie blijft de vrijheid, de keuzevrijheid van de burger in het voorliggend voorstel intact, hoewel meer vrijheid mogelijk zou zijn. De ingediende amendementen bieden trouwens nog altijd een mogelijkheid om die verbetering aan te brengen.

De terughoudendheid van een aantal fracties ten opzichte van de door een aantal leden van CD&V en van het cdH ingediende amendementen is naar mijn mening erg vreemd, omdat net zij zich op de vrije keuze van de burger beroepen, terwijl de desbetreffende amendementen er eigenlijk op zijn gericht die vrijheid uit te breiden.

Ik zal mij beperken tot het amendement dat in de commissie tot het punt 3.1 in het voorliggende voorstel heeft geleid.

Translated text

Ladies and gentlemen, I am removing my coat of chairman. This has a very obvious reason. We also respect freedom of party in such matters.

Now I immediately wear my coat of chairman to say that I am very pleased that after a very thorough discussion on the subject in my own group, several group members have indicated that they will wait for the debate before determining their final vote, which indicates sufficiently with what openness to the argumentation and with what lack of prejudice they are following the debate. I have to admit that I am proud of this position as President of the European Parliament.

I continue my speech as a member of the House. I take a break so that everything is clear.

Since I cannot hide myself behind the group discipline here, I would like to state very clearly that my voting behaviour must be interpreted in a certain way. After all, to be honest, my heart balance.

I will approve the proposal. I will approve it because – several speakers have referred to it – the issue was addressed seriously during the previous legislature.

Simbolism has served as a driving force for the initiators. A number of speakers have also pointed out that voting behaviour other than approval could not only be, but will also be interpreted as a negative attitude towards freedom in the euthanasia debate as such. I do not wish that this suspicion rested on me in any way.

In essence, the freedom, the freedom of choice of the citizen in the present proposal remains intact, although more freedom would be possible. The submitted amendments still provide an opportunity to make that improvement.

The reluctance of a number of political groups to the amendments submitted by a number of CD&V and CDH members is, in my view, very strange, since they are the ones who rely on the free choice of the citizen, while the amendments concerned are actually aimed at expanding that freedom.

I will limit myself to the amendment that led to point 3.1 of the present proposal in the Committee.

#42

Official text

                    
                    Het was onze overtuiging dat punt 3.1 overbodig is, omdat de bepaling daarin eigenlijk niets nieuws toevoegt in vergelijking met de bestaande toestand. Om die reden waren wij daar geen voorstander van.

Wanneer een amendement wordt ingediend om iets in te voegen wat eigenlijk overbodig is, is het nooit onverstandig om eens na te denken over de motivering van de indiener van dat amendement. Het is niet aan mij om anderen in het hoofd te kijken. In dat amendement kan een zekere geur van sluipende besluitvorming worden opgemerkt.

Ik ben dan ook blij dat het voorstel werd ingediend en ook werd goedgekeurd, aangezien de Raad van State zich daardoor kon buigen over de draagwijdte van dat punt 3.1. Het heeft mij uitermate gelukkig gestemd dat de Raad van State daar een interpretatie aan geeft die de lezing van de collega van het Vlaams Belang gelukkig manifest tegenspreekt. Ik zal twee passages uit het advies van de Raad van State daaromtrent voorlezen.

Voor alle duidelijkheid, punt 3.1 zegt: "Geen enkele al dan niet schriftelijke clausule mag een arts beletten om met inachtneming van de wettelijke voorwaarden euthanasie toe te passen." Wanneer ik die zin lees, zie ik de logica. Immers, waarom zou een werkgever een werknemer kunnen belemmeren in de handeling naar zijn of haar geweten? Die passage heeft bij de publieke opinie echter wel enige commotie teweeggebracht.

Uit het verslag van de Raad van State citeer ik: "De voorgestelde maatregel impliceert niet dat de instelling haar vrijheid verliest om een eigen beleid uit te werken inzake euthanasie en medische beslissingen omtrent het levenseinde en om haar patiënten en bewoners over dat beleid te informeren. Evenmin verliest de instelling haar vrijheid om voor het overige een eigen personeelsbeleid te voeren. De voorgestelde maatregel houdt slechts in dat de instelling in de overeenkomst met de arts geen clausule mag opnemen die de arts belet onder de wettelijke voorwaarden euthanasie toe te passen." Even verder zegt de Raad van State dat hij de tekst "niet onevenredig" vindt: "Dat zou anders zijn indien de voorgestelde bepaling zou inhouden dat de zorginstellingen verplicht zouden zijn om actief gevolg te geven aan euthanasieaanvragen van gebruikers." De tekst is evenredig, omdat hij de zorginstellingen daartoe niet verplicht.

Translated text

It was our conviction that point 3.1 is superfluous, because the provision in it does not actually add anything new in comparison to the existing state. That is why we were not in favour of this.

When an amendment is submitted to insert something that is actually superfluous, it is never unreasonable to think at once about the motivation of the applicant of that amendment. It is not up to me to look in the minds of others. In that amendment, a certain smell of sluggish decision-making can be noted.

I am therefore pleased that the proposal was submitted and also approved, as it allowed the State Council to consider the scope of that point 3.1. I was very happy to vote that the Council of State gave an interpretation that contradicts the reading of the colleague of the Flemish Interest happily manifestly. I will read two passages from the State Council opinion on this subject.

For all clarity, point 3.1 says: “No written or non-written clause should prevent a doctor from applying euthanasia in compliance with the legal conditions.” After all, why should an employer prevent an employee from acting according to his or her conscience? However, this passage has caused some commotion in the public opinion.

I quote from the State Council report: “The proposed measure does not imply that the institution loses its freedom to develop its own policy on euthanasia and medical decisions regarding the end of life and to inform its patients and residents about that policy. Nor does the institution lose its freedom to conduct its own personnel policy for the rest. The proposed measure only means that the institution may not include a clause in the agreement with the doctor that prevents the doctor from applying euthanasia under the statutory conditions." Furthermore, the State Council says that it considers the text "not disproportionate": "This would be different if the proposed provision would include that the healthcare institutions would be obliged to actively respond to euthanasia requests from users."

#43

Official text

                    
                    Het is dus door die zou-vorm dat ik met die passage niet alleen inhoudelijk kan leven, maar dat ik ook gerustgesteld ben dat mijn ja-stem eenduidig past binnen de interpretatie van de Raad van State. Dat is bij de beoordeling van de reikwijdte van wetgeving een belangrijk gegeven. Ik dank dan ook degene die het amendement heeft ingediend, hoe overbodig het ook is, omdat op die manier via de Raad van State klaarheid werd geschapen die ook in de toekomst nog nuttig kan zijn.

Er is een logica gevolgd die begonnen is bij de behandeling van de euthanasiewetgeving door onze collega's indertijd, die op dat ogenblik unaniem datzelfde standpunt hebben gevolgd. Wij spreken over de rechten en vrijheden van burgers. Er zijn hier rechten en vrijheden van burgers die patiënt zijn. Er zijn hier rechten en vrijheden van burgers die arts zijn. Er zijn hier rechten en vrijheden van burgers die zorg aanbieden. Het gaat drie keer over burgers die rechten en vrijheden hebben die wij niet kunnen betwisten. De Raad van State verwijst daarbij zelfs naar de allerhoogste rechtsprincipes. De Raad van State zegt ook dat die vrijheden, gelukkig maar, in dezen niet met elkaar moeten botsen.

Mijnheer de voorzitter, geachte collega's, ik zal het wetsvoorstel dus goedkeuren. Ik zal weliswaar de amendementen steunen waarover ik het had, want ik meen dat die een merkelijke verbetering inhouden. Ik zal echter voorstemmen binnen de heel duidelijke interpretatie die de Raad van State geeft aan het punt 3.1.

Translated text

Thus it is through this form that I can not only live with that passage in terms of content, but that I am also reassured that my yes-vote unambiguously fits within the interpretation of the Council of State. This is an important factor in assessing the scope of legislation. I am therefore grateful to the one who submitted the amendment, no matter how unnecessary it is, because in this way, through the Council of State, a readiness has been created that can still be useful in the future.

There has been a logic that began with the treatment of euthanasia legislation by our colleagues at the time, who at that time unanimously followed that same position. We are talking about the rights and freedoms of citizens. There are rights and freedoms of citizens who are patients. There are rights and freedoms of citizens who are doctors here. There are rights and freedoms of citizens who provide care. Three times it is about citizens who have rights and freedoms that we cannot challenge. The Council of State also refers to the highest legal principles. The State Council also says that these freedoms, fortunately, should not conflict with each other.

Dear colleagues, I will approve the bill. I will ⁇  support the amendments I talked about, because I think they bring a remarkable improvement. However, I will vote in favour of the very clear interpretation given by the Council of State of point 3.1.

#44

Official text

                    
                    Chers collègues, en mai 2002, la Belgique a été un pays précurseur en matière d'euthanasie. Depuis lors, la loi qui a été votée permet aux personnes qui le souhaitent de choisir une mort plus douce, une fin de vie décidée et digne.

Le cadre est très strict et équilibré mais il était loin d'être parfait et adapté. En 17 ans, cette loi a montré de nombreuses limites pratiques subies et dénoncées par les patients, les citoyens, les associations actives ou les médecins. Il était nécessaire de la corriger et de l'améliorer. C'est ainsi que les écologistes ont déposé un texte visant à supprimer la durée de renouvellement de la déclaration anticipée d'euthanasie, initialement prévue tous les 5 ans.

Désormais, la déclaration anticipée vaudra pour une durée illimitée. Cela protège les personnes contre l'oubli du délai et leur volonté sera ainsi bien respectée, d'autant que chacun et chacune reste libre à tout moment de retirer ou de modifier sa déclaration sans aucune formalité.

Notre proposition va dans le sens d'une protection du choix du citoyen. Remplir un formulaire de demande d'euthanasie est un choix individuel et relève du domaine privé. Ajouter une durée de validité ne fait qu'alourdir et freiner inutilement cette démarche. Il était temps de clarifier la procédure dans l'intérêt du citoyen et du patient.

Par ailleurs, grâce aux amendements introduits par nos collègues du groupe PS, désormais les médecins ne désirant pas effectuer d'euthanasie disposeront de sept jours maximum pour en informer leurs patients et devront les orienter vers des structures qui pourront les conseiller utilement. Les écologistes se réjouissent évidemment de cette avancée qui fait progresser le droit à l'euthanasie.

Enfin, je terminerai en disant qu'il s'agit de mon premier texte et de ma première expérience en tant que parlementaire. Je retiendrai la richesse des échanges avec les collègues. C'était très formateur et passionnant. Je voudrais aussi remercier mes deux prédécesseurs Ecolo-Groen, Anne Dedry et Muriel Gerkens, qui ont porté ce texte sans relâche des années durant. Je ne suis pas peu fière de mener ce texte à terme aujourd'hui. Un grand merci pour cela.

Translated text

In May 2002, Belgium was a pioneering country in the field of euthanasia. Since then, the law that has been voted allows people who wish to choose a milder death, a determined and dignified end of life.

The framework is very strict and balanced but it was far from perfect and suitable. In 17 years, this law has shown many practical limitations experienced and denounced by patients, citizens, active associations or doctors. It had to be corrected and improved. This is how the environmentalists filed a text aiming to remove the renewal period of the early declaration of euthanasia, initially planned every 5 years.

From now on, the early declaration will be valid for an unlimited period. This protects persons from forgetting the deadline and their will will be respected, especially since everyone remains free at any time to withdraw or modify their declaration without any formality.

Our proposal goes in the direction of protecting the choice of the citizen. Filling out an euthanasia application form is an individual choice and falls within the private domain. Adding a validity period only exacerbates and unnecessarily slows down this approach. It was time to clarify the procedure in the interest of the citizen and the patient.

Additionally, thanks to the amendments introduced by our colleagues in the PS group, now doctors who do not wish to perform euthanasia will have a maximum of seven days to inform their patients and will have to direct them to structures that can provide them with useful advice. Environmentalists are obviously delighted with this progress that advances the right to euthanasia.

Finally, I will conclude by saying that this is my first text and my first experience as a parliamentary. I will retain the wealth of exchanges with colleagues. It was very educational and exciting. I would also like to thank my two Ecolo-Groen predecessors, Anne Dedry and Muriel Gerkens, who have carried this text unremittingly over the years. I am not too proud to carry this text to the end today. A great thank you for this.

#45

Official text

                    
                    Mevrouw de voorzitter, ik verwijs naar het schriftelijk verslag. Wij hebben onderhavig voorstel van resolutie in de commissie besproken. Er vond ook een hoorzitting plaats. Alle informatie daarover vindt u in het verslag. Dat heeft uiteindelijk tot een verwerping van het voorstel geleid.

Translated text

#46

Official text

                    
                    Madame la présidente, tout a commencé avec une étude de la Plateforme de lutte contre la précarité énergétique sous les auspices de la Fondation Roi Baudouin, datant d'octobre 2019, plaidant pour une revalorisation du Fonds Gaz et Électricité. En 2017, 120 000 ménages, qui n'arrivaient plus à payer leur facture de chauffage ou d'électricité, ont pu bénéficier de ce fonds. Car l'énergie est un droit. La pauvreté ne cesse d'augmenter dans ce pays, tout comme le prix de l'électricité, et les CPAS n'ont plus les moyens d'aider suffisamment les ménages à payer leurs factures ou à acheter des appareils permettant de diminuer leur consommation d'énergie.

Le PTB a immédiatement pris ses responsabilités: nous avons repris les recommandations de cette étude et les avons intégrées dans cette proposition de résolution, qui a d'abord été soumise en commission. Nous avons auditionné tous les acteurs concernés: les associations de terrain, les CPAS, les acteurs du secteur énergétique. Tous étaient unanimes pour affirmer que les besoins sont criants. Tous ont dit que cette résolution reprenait les mesures qu'il fallait pour remédier à cette situation.

Tout le monde s'en est félicité, mais ensuite, les partis du gouvernement et la N-VA ont voté contre notre proposition, argumentant qu'elle nécessitait des moyens supplémentaires. En effet, nous avons besoin de 30 millions supplémentaires pour refinancer les CPAS afin qu'ils puissent aider ces ménages. Cependant, nous avons appris lors de ces auditions que des dizaines, voire des centaines de millions se trouvent dans des fonds dormants. Le gouvernement n'utilise pas cet argent. Ces fonds ont été créés à une certaine époque, et l'argent est là sans qu'on n'en fasse rien. Et je ne parle même pas des 172 milliards d'euros qui dorment ailleurs, bien plus loin, dans des paradis fiscaux, ce qui est aussi le résultat de votre politique gouvernementale.

Translated text

Everything began with a study of the Platform for Combating Energy Precarity under the auspices of the King Baudouin Foundation, dated October 2019, pleading for a revaluation of the Gas and Electricity Fund. In 2017, 120,000 households, which could no longer pay their heating or electricity bills, were able to benefit from this fund. Energy is a right. Poverty continues to increase in this country, as does the price of electricity, and CPAS no longer have the means to sufficiently help households pay their bills or buy devices that reduce their energy consumption.

The PTB immediately took responsibility: we took the recommendations from this study and incorporated them into this resolution proposal, which was initially submitted to a committee. We heard all the stakeholders involved: field associations, CPAS, energy sector actors. Everyone was unanimous in saying that the needs are screaming. Everyone said that this resolution resumed the measures needed to remedy this situation.

Everyone welcomed it, but then the government parties and the N-VA voted against our proposal, arguing that it needed additional resources. Indeed, we need an additional 30 million to refinance the CPAS so that they can help these households. However, we learned during these hearings that tens or even hundreds of millions are in sleeping funds. The government does not use that money. These funds were created at a certain time, and the money is there without doing anything about it. And I’m not even talking about the €172 billion that sleep elsewhere, much further away, in tax havens, which is also the result of your government policy.

#47

Official text

                    
                    Je trouve cette attitude particulièrement cynique de la part des partis de droite parce que la précarité énergétique existe actuellement. C'est le résultat de votre politique, de la libéralisation du secteur énergétique qui a été votée par vous tous ici. Je ne peux que constater que vous n'avez aucun cœur et aucune volonté de corriger socialement et un minimum les résultats de votre politique libérale.

Pourtant, lundi dernier à la RTBF, on a pu entendre le ministre du Budget qui n'est plus présent parmi nous dire: "S'il faut des moyens face à une crise, nous les dégagerons". Ne comprenez-vous pas, chers collègues des partis gouvernementaux, qu'il s'agit ici d'une crise. Ce sont des centaines de milliers de ménages qui ont du mal à se chauffer, à préparer leurs repas, à s'éclairer et à avoir un strict minimum de confort.

Je voudrais citer Sabine, une maman célibataire qui dit ceci: "J'ai toujours peur d'allumer mon chauffage mais je n'ai pas le choix car je ne voudrais pas que ma petite fille tombe malade. Aujourd'hui, tout est cher. Le loyer, l'électricité, tout ne fait qu'augmenter. Quand on va au CPAS pour demander de l'aide, ils sont débordés et n'ont pas le temps de nous aider correctement."

Des témoignages comme celui-là, nous en recevons de plus en plus. Il est urgent d'agir. Vous n'êtes pas très nombreux sur les bancs des partis gouvernementaux ni sur ceux de la N-VA pour m'entendre. Votre vote contre notre résolution ne nous a, bien entendu, pas étonnés.

Translated text

I find this attitude ⁇  cynical on the part of the right-wing parties because energy precariousness currently exists. This is the result of your policy, the liberalization of the energy sector, which was voted by all of you here. I can only find that you have no heart and no will to correct socially and at a minimum the results of your liberal policy.

However, last Monday at RTBF, we could hear the Minister of Budget who is no longer present among us say: "If we need means in the face of a crisis, we will unleash them." Do you not understand, dear colleagues of government parties, that this is a crisis. These are hundreds of thousands of households who find it difficult to warm up, prepare their meals, light up and have a strict minimum of comfort.

I would like to quote Sabine, a single mom who says this: “I’m always afraid to turn on my heating but I don’t have the choice because I ⁇ ’t want my little girl to get sick. Nowadays everything is expensive. Rental, electricity, everything is only increasing. When we go to the CPAS to ask for help, they are overcrowded and have no time to help us properly.”

Witnesses like this are getting more and more. It is urgent to act. You are not very many on the banks of government parties or on those of the N-VA to hear me. Your vote against our resolution, of course, did not surprise us.

#48

Official text

                    
                    Wij zijn inderdaad hier om te luisteren naar u, maar u was er blijkbaar niet in de commissie voor Financiën afgelopen week. De gouverneur van de Nationale Bank was daar te gast. Hij stelde er een volledig rapport voor, waar onder andere zeer letterlijk in vermeld staat dat de koopkrachtstijging van de voorbije jaren in decennia niet gezien was. Misschien kunt u dat rapport ook eens lezen.

Translated text

#49

#50

Official text

                    
                    Et je me tourne maintenant à gauche. Nous étions effectivement étonnés de voir les partis socialistes et écologistes s'abstenir, sans quoi la résolution aurait été approuvée en commission. Franchement, je ne le comprends pas. C'est une claque pour toutes les associations qui ont travaillé à ce rapport.

Vous dites défendre les causes sociales. Hier encore, en commission de l'Économie, vous avez interpellé la ministre Muylle pour dénoncer, à juste titre, la hausse du tarif social pour l'électricité. Mais vous vous abstenez sur notre proposition de résolution avec, pour seul argument, le fait qu'une résolution est superflue et qu'il faut un travail législatif. Pourtant, chers amis membres des partis écologistes et socialistes, vous avez déposé des dizaines de résolutions. Chaque semaine, on discute des résolutions déposées en commission.

Or, comme le gouvernement est en période d'affaires courantes, il est justement important qu'on puisse voter des résolutions qui donnent un mandat à ce gouvernement en affaires courantes pour qu'il résolve les problèmes sociaux des gens. Si notre résolution avait été approuvée à temps, la ministre Marghem n'aurait pas pu geler le Fonds social, comme elle l'a fait encore en décembre dernier.

Chers collègues sur les bancs du PS et d'Ecolo, ceci est donc un appel pour vous ramener à la raison. Pensez d'abord aux 400 000 ménages qui sont en précarité énergétique! Il est encore temps de se ressaisir et de voter contre le rejet de cette résolution. Vous comptez dans vos rangs de nombreux mandataires locaux. Ne venez pas après vous plaindre que vos CPAS n'ont pas les moyens de répondre aux besoins sociaux des gens.

Translated text

And now I turn to the left. We were actually surprised to see socialist and ecologist parties abstain, otherwise the resolution would have been approved in a committee. Honestly, I do not understand it. This is a great deal for all the organizations that have worked on this.

They advocate for social causes. Yesterday, in the Economy Committee, you appealed to Minister Muylle to denounce, rightly, the rise in the social tariff for electricity. But you abstain from our proposal for a resolution, with the sole argument that a resolution is superfluous and requires legislative work. Yet, dear members of the Socialist and Socialist parties, you have submitted dozens of resolutions. Resolutions are submitted to committees every week.

Now, as the government is in a period of ordinary affairs, it is just important that we can vote resolutions that give this government a mandate in ordinary affairs to solve people’s social problems. If our resolution had been approved in time, Minister Marghem would not have been able to freeze the Social Fund, as she did last December.

Dear colleagues on the banks of the PS and Ecolo, this is a call to bring you back to reason. First, think of the 400,000 households that are in energy poverty! It is still time to rally and vote against the rejection of this resolution. There are many local officials in your ranks. Don’t come after complaining that your CPAS do not have the means to meet people’s social needs.

#51

Official text

                    
                    Ik zal het ook in het Nederlands zeggen, ter attentie van de collega's van sp.a, Groen en CD&V, aangezien u zegt ook sociaal te zijn: laat alstublieft die honderdduizenden families niet in de steek en stem tegen de verwerping van het voorstel van resolutie.

Translated text

#52

Official text

                    
                    Ik zal heel kort zijn. De heer Loones kreeg natuurlijk ook even het woord, omdat de N-VA uitdrukkelijk gesolliciteerd werd door de heer Warmoes.

Ik vind het stemgedrag van de progressieve partijen merkwaardig, maar ik zal mij strikt aan het Reglement houden en daarop terugkomen bij mijn stemverklaring straks. Dat kan natuurlijk wel.

ID	German	French	English	Esperanto	Spanish	Dutch
#0	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#1	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#2	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#3	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#4	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#5	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#6	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#7	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#8	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#9	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#10	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#11	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#12	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#13	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#14	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#15	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#16	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#17	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#18	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#19	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#20	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#21	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#22	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#23	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#24	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#25	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#26	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#27	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#28	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#29	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#30	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#31	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#32	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#33	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#34	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#35	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#36	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#37	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#38	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#39	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#40	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#41	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#42	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#43	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#44	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#45	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#46	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#47	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#48	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#49	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#50	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#51	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#52	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#53	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#54	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#55	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#56	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#57	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#58	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#59	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#60	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#61	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#62	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#63	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★

ID	German	French	English	Esperanto	Spanish	Dutch
#0	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#1	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#2	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#3	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#4	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#5	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#6	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#7	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#8	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#9	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#10	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#11	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#12	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#13	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#14	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#15	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#16	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#17	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#18	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#19	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#20	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#21	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#22	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#23	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#24	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#25	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#26	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#27	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#28	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#29	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#30	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#31	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#32	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#33	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#34	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#35	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#36	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#37	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#38	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#39	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#40	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#41	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#42	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#43	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#44	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#45	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#46	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#47	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#48	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#49	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#50	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#51	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#52	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#53	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#54	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#55	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#56	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#57	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#58	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#59	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#60	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#61	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#62	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#63	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★

ID	German	French	English	Esperanto	Spanish	Dutch
#0	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#1	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#2	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#3	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#4	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#5	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#6	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#7	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#8	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#9	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#10	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#11	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#12	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#13	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#14	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#15	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#16	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#17	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#18	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#19	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#20	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#21	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#22	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#23	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#24	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#25	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#26	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#27	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#28	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#29	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#30	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#31	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#32	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#33	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#34	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#35	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#36	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#37	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#38	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#39	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#40	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#41	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#42	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#43	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#44	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#45	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#46	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#47	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#48	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#49	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#50	⚙	★	⚙	⚙	⚙	⚙
#51	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#52	⚙	⚙	⚙	⚙	⚙	★
#53	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#54	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#55	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#56	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#57	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#58	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#59	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#60	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#61	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★
#62	⚠	★	⚠	⚠	⚠	⚠
#63	⚠	⚠	⚠	⚠	⚠	★