Proposition 55K2190

Projet de loi portant assentiment à l'Accord de coopération du 15 décembre 2020 entre l'État fédéral, la Région flamande, la Région wallonne et la Région de Bruxelles-Capitale modifiant l'accord de coopération du 2 septembre 2013 entre l'État fédéral, la Région flamande, la Région wallonne et la Région de Bruxelles-Capitale relatif à l'intégration des activités aériennes dans le système communautaire d'échange de quotas d'émission de gaz à effet de serre conformément à la directive 2008/101/CE du Parlement européen et du Conseil du 19 novembre 2008 modifiant la directive 2003/87/CE afin d'intégrer les activités aériennes dans le système communautaire d'échange de quotas d'émission de gaz à effet de serre.

General information ¶

Submitted by

Vivaldi

Submission date

Nov. 4, 2021

Official page

Visit

Status

Adopted

Requirement

Simple

Subjects

EC Directive air transport environmental policy environmental protection cooperation agreement reduction of gas emissions

Voting ¶

Voted to adopt

Groen CD&V Vooruit Ecolo LE PS | SP Open Vld N-VA LDD MR

Voted to reject

PVDA | PTB

Abstained from voting

DéFI VB

Contact form ¶

Do you have a question or request regarding this proposition? Select the most appropriate option for your request and I will get back to you shortly.

Discussion ¶

Dec. 9, 2021 | Plenary session (Chamber of representatives)

Full source

Le rapporteur, Mme de Laveleye, renvoie au rapport écrit.

Mevrouw de voorzitster, mevrouw de minister, collega's, de belangrijkste wijzigingen aan het bestaande samenwerkingsakkoord draaien rond CORSIA. Het is de in 2016 door de 39e algemene vergadering van ICAO of Internationale Burgerluchtvaartorganisatie goedgekeurde compensatieregeling voor de emissies van de internationale luchtvaart. De uitvoering van de CORSIA-bepalingen in de Europese lidstaten wordt uiteraard opgenomen in Europese regelgeving, zijnde in verordening 1603 van 2019. Het compensatiesysteem bestaat dus naast het nog altijd vrij jonge en vrij recente ETS Luchtvaart voor de vluchten binnen de Europese Economische Ruimte.

CORSIA komt, vanuit een breder perspectief bekeken, hoe dan ook neer op een klimaatgerelateerde heffing op vliegtuigbewegingen, ongeacht hoe klein de financiële impact van de doorrekening ook is van het huidige ETS Luchtvaart, dat dateert van 2015.

Een overheid kan ook opteren voor de invoering van een vliegbelasting, wat een drietrapsraket is. Vivaldi opteert daarvoor. Dat is genoegzaam bekend.

Ik geef toe dat CORSIA vanuit een klimaatoogpunt inderdaad geen superambitieus systeem is. Het betreft in feite het faciliteren van een koolstofneutrale groei van de luchtvaartbewegingen. Groei wordt in het systeem nog aanvaard. Het is genoegzaam bekend dat wereldwijd de luchtvaartbewegingen nog steeds toenemen.

Het CORSIA-systeem heeft tot doel de impact van de luchtvaart op het klimaat niet verder te laten groeien. De intentie van het systeem is om in te zetten op nieuwe technologieën, energie-efficiëntie en alternatieve brandstoffen.

Voor de klimaatadepten is dat natuurlijk niet voldoende en het gaat uiteraard ook niet met de snelheid waarmee de EU vooruit wil.

Eigenlijk wou zelfs de COP26 op het vlak van luchtvaart niet veel verder gaan dan CORSIA. Gelet op ons ecorealisme zouden wij, en dat is wellicht ook de houding van de N-VA-collega's, dit ontwerp kunnen goedkeuren. De impact op de prijzen is immers vooralsnog beperkt. Toch gaan we dat niet doen.

Waarom zullen wij dat niet doen? Omdat we de aanpassingen na CORSIA vanuit een breder plaatje bekijken. Nu de EU op 14 juli het Fit for 55-progamma heeft aangenomen, zullen ook de ETS-regels voor de luchtvaart worden herzien. Het totale aantal emissierechten in de EU-ETS-luchtvaart zal worden afgetopt op het huidige niveau en jaarlijks met 4,2 % worden verminderd. Dat zijn althans de plannen van de Europese Commissie. De kosteloze uitstootrechten die aan de exploitanten worden toegewezen, worden geleidelijk verminderd. Eind 2026 komt er aan deze kosteloze toewijzing een einde.

We weten allemaal wat er dan zal gebeuren. De natte droom van de Vooruitfractie, verwoord door collega Kris Verduyck, zal worden gerealiseerd als de lidstaten dat onderdeel van Fit for 55 aanvaarden en implementeren. Wat is die droom, collega's? Het economische model van goedkope vluchten mag niet blijven bestaan, dat heeft de Vooruitfractie letterlijk gezegd. Ik citeer uit het verslag: "Er moeten alternatieven komen voor de korteafstandsvluchten. Korte vluchten kunnen worden aangepakt via verbods- en ontradingsmaatregelen." Vivaldi heeft voor het tweede geopteerd door een extra taks in te voeren. Vooruit wil een beleid met reële impact en we weten allemaal wat dat betekent. Ook de lange rijen in Charleroi en Oostende zullen korter worden, als Fit for 55 aanvaard wordt. Het gaat immers om een prijsprikkel die het gedrag zou moeten sturen.

We zullen niet alleen moeten sporen naar bijvoorbeeld Amsterdam en Frankfurt, maar op termijn ook naar Madrid, Valencia en Malaga, om maar enkele luchthavens te vermelden waar men momenteel vrij goedkoop naartoe kan vliegen.

Wij zullen niet meerijden op dit treintje, dat niet meer in de startblokken staat maar al vertrokken is. Denk maar aan het klimaattreintje naar de COP26 in Glasgow. Ik moest onwillekeurig denken aan het stoomtreintje van de jonge tovenaar Harry Potter, fictie die zich ook in Schotland afspeelt. All aboard the night train!

Onze fractie zal zich onthouden bij de stemming.

Dit samenwerkingsakkoord regelt in essentie twee zaken. Ten eerste zorgt het ervoor dat de luchtvaart binnen de Europese Unie onder het ETS-systeem blijft vallen en voert het daartoe enkele technische wijzigingen door. Ten tweede implementeert het CORSIA, dat staat voor Carbon Offsetting and Reduction Scheme for International Aviation. Mijn vertaling van die moeilijke term is Koolstofcompensatie- en Reductiesysteem voor de Internationale Luchtvaart" Via dit systeem kan de internationale luchtvaart zijn emissies compenseren, offsetting dus, door onder andere het planten van bomen. Ik ga even in op de twee aspecten.

Wat het ETS-systeem betreft, zal het jullie niet verrassen dat wij ons verzetten tegen dit marktmechanisme. Wij hebben daar twee redenen redenen voor, namelijk dat het niet werkt en dat het asociale en perverse effecten heeft. In plaats van de grote vervuilers, in dit geval de luchtvaart, te dwingen om hun uitstoot te verminderen, laat het ETS-systeem toe dat ze hun uitstoot afkopen. De ETS-kosten worden ook gewoon rechtstreeks doorgerekend aan de consument, wat bijvoorbeeld bij de elektriciteitsproductie één van de oorzaken is van de huidige sterke prijsstijgingen. In het geval van de luchtvaart zal dat effect minder groot zijn, maar zal het toch ook doorgerekend worden aan de klanten. Voor vluchten binnen de Europese Unie is het toch heel duidelijk dat dit prijsmechanisme niet werkt, want het is nog altijd vele malen goedkoper om een korteafstandsvlucht te nemen dan om zich met een internationale trein te verplaatsen. We blijven ons dus verzetten tegen het ETS-systeem, omdat het een efficiënte en sociale klimaatoplossing in de weg staat.

Ten tweede, wat het CORSIA-systeem betreft, wil ik kort ingaan op de offsetting, de mogelijkheid voor vervuilers om hun CO₂-emissies elders te compenseren. Die systemen hebben in het verleden nooit geleid tot de gewenste resultaten. Integendeel, het ging vaak om fictieve emissiereducties, allerlei obscure toestanden en zelfs letterlijk gebakken lucht. Eén van de eerste keren dat zoiets gebruikt werd, was met het Clean Development Mechanism van het Kyotoprotocol. Onderzoek heeft aangetoond dat de compensatieprojecten van dat mechanisme slechts in 2 % van de gevallen leidden tot effectieve emissiereducties.

Dat is trouwens niet alles. Die systemen van offsetting zetten vaak druk op locale ecosystemen, wat leidt tot mensenrechtenschendingen, een internationale rush op land en land grabbing. Collega's, ik had eigenlijk gehoopt dat we na het zesde IPCC-rapport toch zover stonden dat we beseffen dat bomen planten om de klimaatcrisis aan te pakken verre van volstaat. Het verbaast me dan ook dat de groenen en de minister meegaan in het verhaal van de offsetting. Ik zou graag van de minister horen hoe zij denkt over de offsettingprogramma's en of zij echt gelooft dat die zullen leiden tot een gevoelige vermindering van onze uitstoot.

Collega's, de enige manier om de uitstoot van de luchtvaart, die effectief een probleem is, te verlagen is investeren in alternatieven. Het gaat dan om het internationaal treinvervoer en het aan banden leggen van korteafstandsvluchten met een verbod, niet met een vliegtaks. We zullen inderdaad minder moeten gaan vliegen, maar er is vandaag een grote ongelijkheid in de internationale mobiliteit. Veel arme mensen vliegen nooit en een select eliteclubje vliegt zeer veel. We moeten in eerste instantie inzetten op het reduceren van deze frequent flyers. Voor internationale vluchten moet er worden ingezet op duurzame brandstoftechnologieën, zoals groene e-fuels, afgeleiden van waterstof, want vliegen zal natuurlijk nog steeds nodig zijn.

Offsetting leidt de aandacht af van de urgente noodzaak om emissies te reduceren aan de bron en is overduidelijk sociaal onrechtvaardig. Zoals ik al zei, kan een kleine elite van frequent flyers gewoon massaal blijven rondvliegen, ten koste van lokale bevolkingen in het Zuiden, die door de compensatieprogramma's vaak van hun land worden verdreven. Collega's, u zult al begrepen hebben dat wij tegen dit wetsontwerp zullen stemmen.

Mevrouw de voorzitster, beste collega's, deze week speelde Club Brugge zijn laatste match in de Champions League tegen PSG in Parijs. De uitslag was niet goed, maar er was wel één lichtpuntje aan de wedstrijd, vond ik, namelijk dat blauw-zwart de trein naar Parijs genomen heeft. In 2019 nam de ploeg nog het vliegtuig. Daar kwam toen al veel kritiek op. Iedereen herinnert zich de heenwedstrijd nog wel. PSG vloog met het vliegtuig naar Oostende en een lege bus kwam er achteraan gereden.

Wij kunnen daar eens mee lachen, maar het is toch tijd, meen ik, dat wij over zulke zaken heel helder en heel eerlijk zijn. Dit soort korte verbindingen met het vliegtuig afleggen, is niet meer om mee te lachen. Iedereen weet dat de luchtvaart duurzamer moet worden. De luchtvaart weet dat zelf ook. Dat is één van de reden waarom dit systeem is opgestart.

Wij moeten minder vliegen, zeker voor dit soort verplaatsingen. De uitstoot van de luchtvaart is toch een probleem. Die uitstoot is immens. In totaliteit is die even groot als de volledige uitstoot van een groot land als Duitsland.

Vandaag ligt een technische toepassing voor van het Carbon Offsetting en Reduction Scheme for International Aviation (CORSIA). Laten wij eerlijk zijn, het is goed dat de luchtvaart zelf voorstellen doet. Ja, het is goed dat men de uitstoot niet verder wil laten groeien. Ja, het is goed dat men wil inzetten op energie-efficiëntie, op nieuwe technologieën en op nieuwe brandstoffen.

We weten evenwel allemaal dat alleen dit systeem niet voldoende zal zijn. Dit systeem is er gekomen na het Klimaatakkoord van Parijs, waarin men de luchtvaart ontzien heeft. De luchtvaart is toen zelf met voorstellen gekomen.

Wat moeten wij volgens mij wel doen? Er zijn drie zaken heel belangrijk in dit debat, meen ik.

Ten eerste, we moeten eens bekijken op welke manier de luchtvaart vandaag ontzien wordt. Als wij geen btw op tickets heffen, als wij kerosine voor een groot deel ontzien, is dat niet de goede weg. Zo promoten wij eigenlijk een race to the bottom wat de goedkope ticketprijzen betreft. Ik meen dat wij de sector veel beter kunnen steunen door samen met hem te bekijken hoe wij die tot een duurzamere sector kunnen ontwikkelen. Energie-efficiëntie en nieuwe technologieën vergen immers investeringen en kosten veel geld. Ik meen dat niemand iets heeft aan een race to the bottom. Samenwerking met de luchtvaartsector is dus een eerste zaak die wij moeten doen. Uiteraard moeten wij dat in internationaal verband doen. De luchtvaart is internationaal. Maar dat ontslaat ons niet van de plicht in dit Parlement duidelijk stelling in te nemen dat wij, als land, vinden dat dit moet gebeuren.

Ten tweede, we moeten inzetten op alternatieven, zeker voor korte verbindingen. Met Parijs is er een goede verbinding met onze hoofdstad. Europa is een continent met een sterke historiek op het vlak van internationale treinverbindingen. Er zijn nieuwe initiatieven. Er worden nieuwe hogesnelheidslijnen ontwikkeld. Er zijn nachttreinen. Achter al dat soort zaken moeten wij volop staan. Vooruit zal die steeds mee ondersteunen.

Ten derde, de burger heeft ook recht op politici die niet rond de pot draaien.

Ik ga wat dieper in op de uitspraken van de heer Ravyts. De meerderheid van onze burgers springt inderdaad regelmatig op een vliegtuig, maar we moeten wel beseffen dat dit niet zonder enige impact op ons leefmilieu is. In mijn ogen kan men twee dingen doen: het licht van de zon ontkennen en doen of er geen probleem is, of samen met de sector overleggen om oplossingen te vinden. U, mijnheer Ravyts, kiest voor de gemakkelijkste weg. U verwijst naar de taks op korte vluchten in de begrotingsbesprekingen. Ik herinner me goed dat mevrouw Pas toen zei dat de citytrips binnen de 500 km duurder gingen worden. Ik vroeg me toen af over welke citytrips ze het had: die naar Düsseldorf, Metz, Rotterdam? Dat zijn korte verbindingen, dat zijn de problemen. De bestemmingen zoals Malaga die u vermeldt, liggen op veel meer dan 500 km, en daar bestaat vandaag inderdaad geen ernstig alternatief voor via het spoor.

Laat me evenwel heel duidelijk zijn. Het model waarmee men vandaag tegen enkele euro door heel Europa kan vliegen, is geen duurzaam model, en dat weten de meeste mensen die er met veel plezier gebruik van maken ook wel. Het heeft een enorme economische impact. Net om die economische impact niet verloren te laten gaan, moeten we inzetten op alternatieven. Doen alsof er geen probleem is en in dit model blijven investeren, heeft geen toekomst, mijnheer Ravyts.

Het is goed dat men werkt aan het CORSIA-systeem dat vandaag voorligt. Het is belangrijk dat de luchtvaartsector wil meewerken en de uitstoot niet doet groeien. We zullen dit natuurlijk steunen, maar we geloven dat er meer dan dit nodig is om deze tanker, of in dit geval die jumbojet, te doen draaien.

Mevrouw de voorzitster, u zult het mij niet kwalijk nemen dat ik toch nog even reageer op wat de heer Verduyckt zegt. Ik heb hem vernoemd en hij noemt mij, daarmee heb ik geen probleem, maar ik wil toch even de puntjes op de i zetten.

Mijnheer Verduyckt, ik heb inderdaad langere vluchten dan 500 kilometer en Spanje aangehaald. Mijn toekomstvoorspelling heb ik echter niet gekoppeld aan de vliegtaks, zoals die thans in de begroting is ingeschreven. Wel heb ik die gekoppeld aan de plannen – dus nog geen definitieve teksten – van Fit for 55, namelijk de vrij substantiële aanpassingen aan het EU-ETS Luchtvaart. Daarvoor waarschuw ik. Ik heb helemaal niet gezegd dat de CORSIA momenteel een zware impact heeft op de prijzen. Wel heb ik gezegd dat we verder moeten kijken dan onze neus lang is.

Ik woon nogal dicht bij Oostende en ik weet daarom dat Spanje veel wordt gefrequenteerd, bijvoorbeeld door mijn buren die in Spanje een tweede verblijf hebben. Ik hoop dat u al die mensen er op iets langere termijn van kunt overtuigen om, gesteld dat Fit for 55 probleemloos wordt aanvaard, de nachttreinen naar Barcelona of Venetië te nemen. De grens, momenteel voorzien op 500 kilometer, wordt mogelijk uitgebreid tot 1.000 kilometer of misschien zelfs 1.500 kilometer; we weten hoe dat werkt. Uw natte droom zal dan uitkomen. Ik weet echter niet of u bijvoorbeeld in het weekend, met de peilingen, nog van een natte droom zult genieten.

Mijnheer Ravyts, wat u zegt, is een gemakkelijke boodschap. Net vanwege de economische impact roep ik op tot samenwerking met de sector om betere oplossingen te zoeken. U mag niet doen alsof de huidige situatie altijd zo bestaan heeft. De cijfers zijn ook u bekend. In het jaar 2000 maakten 7 miljoen toeristen in ons continent gebruik van een lagekostenmaatschappij voor een citytrip. Net voor de uitbraak van de coronapandemie ging het om 120 miljoen toeristen. Het gaat dus om een vrij recent fenomeen. Dat model zal niet blijven bestaan door enkel weg te kijken of, zoals u doet, door met de mensen mee te praten. Voor een paar euro's naar Spanje vliegen, is geen houdbaar model. Wij moeten die sector helpen op een andere manier dan vandaag. Dat is mijn pleidooi.

Mijnheer Verduyckt, over zeven of acht jaar zitten wij dus allen samen in de Orient-Express, romantisch, 19de-eeuws, naar Istanbul. Dank u wel daarvoor.

Monsieur De Smet, je pense que nous pouvons sortir de ce débat.

Madame la présidente, chers collègues, si mon groupe souscrit globalement à une série d'éléments dans ce projet de loi qui contribue à faire tendre davantage le secteur de l'aviation vers la neutralité climatique, ce qui constitue un pas dans la bonne direction, je me permets toutefois d'émettre quelques réserves.

D'une part, ce système de compensations ETS des gaz à effet de serre, sorte de pot commun qui détermine une trajectoire avec des quotas qui diminuent progressivement au fil des ans, s'il a le mérite d'exister, n'est assurément pas le plus performant. En fin de compte, il conduit davantage à un commerce des émissions de gaz à effet de serre assez hypocrite, qu'à une réduction drastique de ces mêmes émissions. Le mécanisme est assurément insuffisamment contraignant pour l'aviation intracommunautaire.

D'autre part, et plusieurs membres se sont exprimés à ce sujet en commission, en dépit du fait que ce n'est pas le sujet stricto sensu du présent projet de loi, c'est le modèle économique des vols à bas prix qu'il faudra atténuer, sans doute au niveau européen, par des mécanismes encore à définir, afin de permettre de transférer progressivement cette charge énorme des gaz à effet de serre vers le transport ferroviaire.

Mais il s'agit d'un chantier considérable, car il s'agit là d'induire d'autres comportements dans le chef des consommateurs. Cela va s'avérer difficile. Si la pandémie a fait reculer cette intensité de consommation, il n'en demeure pas moins que, structurellement, cette compétitivité sans égal de l'aviation commerciale low cost, au regard plus particulièrement du train, si elle perdure, ne permettra pas d'endiguer les émissions de gaz à effet de serre de manière significative.

Pour ces différentes raisons, nous nous abstiendrons sur ce projet.